بزرگنمایی:

ضرورت ثبت میراث ملموس فرهنگ عاشورایی در دزفول

 آیا دزفول پیشینه‌ای در ثبت فرهنگ عاشورایی مختص و منحصر به‌خود دارد؟

آیین‌های عزاداری عاشورای حسینی (ع) در نزد مردم منطقه دزفول ریشه در باورها و اعتقادات دینی جامعه شیعی این دیار دارد که از قرون گذشته رفته‌رفته شکل و ساختار سنتی به‌خود گرفته‌است و به‌عنوان یک رسم و رسوم مذهبی در دل و جان جامعه ریشه دوانده‌است. بعضاً مواردی از این رفتارها به‌نوبه خود مختص به این دیار بود و در رفتارشناسی مذهبی منحصربه‌فرد است، درحقیقت باید گفت ویژه این شهر و منطقه است. اگرچه در مواردی با شهرستان شوشتر و معدود حوزه استحفاظی خود قرابت و سنخیتی دارد که آن نیز نشان از تاًثیرپذیری فرهنگی با هم‌کیشان خود دارد و گواه بر تأیید در رفتارشناسی و اشتراکات اعتقادی است، اما با همۀ این اوصاف از نظر تنوع و اصالت  در باورهای دینی جایگاه خاص خود را دارد.

تلاش در ثبت‌وضبط سنت‌های عاشورایی برای مردم دزفول یک افتخار و نشان از اصالت‌ اعتقادات شیعی است و ارادتمندی مردم ولایت‌مدار منطقه به خاندان رسالت را نشان دارد.
پاره‌ای از این کنش‌های رفتاری نیازمند مطالعه، مستندنگاری و ثبت به‌عنوان میراث فرهنگی ملموس دارد که فهرست‌وار به مواردی از آن‌ها اشاره می‌شود و تآکید می‌کنم هرکدام ازاین مباحث خود نیازمند مطالعه، گردآوری مستندات و تدوین مقاله‌های جهت ارائه به مجامع علمی به‌منظور ثبت‌وضبط آثار فرهنگ ملموس این منطقه دارد.

 1.شیدونه شهیدانه منسوب به شهدای کربلا که بعضاً نام خاص دارد شیدونه قاسم، شیدونه امام رضا، شیدونه علم عباس و...  ؛

2. حجله قاسم. حجله همان اتاق است و به‌پاس احترام به جوان رشید کربلا قاسم‌بن‌حسن آذین می‌شود و البته نیاز به اصلاح مفاهیم و تاریخ درست دارد؛

3. آیین خاص علم: شست‌‌وشوی علم، نحوه شال‌بستن (تعداد 72 شال)، رقص علم و علم‌گردانی، آذین‌بستن علم؛

4. علم عباس ،‌ منسوب به حضرت عباس که مبحث خاص خود را دارد و خانواده بزرگی در حفظ آیین و حرمت این علم فامیلی عَلَمِی را برای خود دارند و محله عَلَمِی‌یون به ایشان معروف است؛

5. رقص شمشیر با تکه‌ها چوب‌های مخصوص به‌خود (محله کلانتری‌یون)؛

6. چراغ روشن در تنور  سنت روشن کردن چراغ در داخل تنور ؛

7. حرکت‌های نمادین اتحاد محلات ، تاریخ صلح و دوستی دو محله حیدرخونه و نعمت‌خونه در تمسک جُستن به آیین‌های عاشورایی، پیوندهای برادری و ضرورت پذیرایی جهت دوام این پیوند، حضور بزرگان دسته‌جات عزاداری ابتدای حرکت هیئت. ضرورت و تأکید بر ابراز خیر مقدم‌گویی؛

8. قدمت نَلخ نخل‌گردانی (تاریخچه نخل‌گردانی دزفول از یزد بیشتر است و به عصر حاکمان صفویه "کلبی‌خان" برمی‌گردد) نامگذاری محله، دروازه و... به نام نخل نشان از قدمت این حماسه فرهنگی در دزفول دارد؛

9. ریتم خاص آهنگ نوحه‌سرایی‌دزفول (جدای از روضه‌خوانی پا منبری) موضوعی است که باید به‌خوبی بدان پرداخت و در معرفی آن همت نمود؛

10. پخت حلیم . عمده نذر و نیازهای گذشته دزفول حلیم بوده است ( حلیم اولین نذری جهان تشیع در پذیرایی ار عزاداران حسینی (ع) عصر خلفای عباسی بوده‌است.)؛

11. روضه‌خوانی در تکایا  در دزفول تکیه بدون روضه‌خوانی هیچ معنا و مفهومی نداشت. حتی تکیه کودکان خردسال می‌بایست روضه خوان داشته باشد؛

12. حضور صوبی‌ها صابئین پیروان یحیی‌بن‌زکریا در مراسم عزاداری شیعیان در دزفول و نیز شوشتر از قرون گذشته شرکت داده می‌شدند؛

13. علم شاهزاده اَمد این علم که از فرهنگ عاشورا پدید آمده و در طول سال حضورش به‌صورت‌ چرخان در کوچه محله‌های دزفول پررنگ و محسوس بود.
در پاسداشت و ثبت این فرهنگ ماندگار کوتاهی و مسامحه کردن کار ثوابی نیست.

با سپاس
دکتر عبدالامیر مقدم‌نیا