بزرگنمایی:

گفتگوی اختصاصی با آقای محسن ریاضی مدیریت کتابخانه ی علامه مخبردزفولی 

سیستم آموزشی ما معیوب است ما کتابخوان پرورش نداده ایم

چهارمین گزارش صبح ملت از سلسله گزارشات کتاب و کتابخوانی در گفتگو با آقای محسن ریاضی مدیریت کتابخانه ی علامه مخبردزفولی 

محسن ریاضی متولد 1351 ه . ش ،کارشناس ارشد علوم قرآنی و حدیث و  از فعالان سیاسی- فرهنگی ، نماینده دو دوره شورای اسلامی شهر دزفول به مدت ده سال ، اهل قلم و نویسنده ی دهها نوشتار سیاسی - فرهنگی ، و بازنویسی و مستندسازی کتاب معراج السعاده ملا احمد نراقی ، مدیریت کتابخانه ی علامه مخبر و مدیر پژوهش موسسه ی عاشورا دعوت رسانه  صبح ملت را جهت پاسخ پیرامون وضعیت کتاب و مطالعه، فضای فرهنگی شهر ، کتابخانه ها و کتابفروشی ها ،فیلترینک کتب ، دلایل ورشکستگی جمعیت های حامی کتاب ، نهاد کتابخانه ها و ... را پذیرفته و به گفتگو نشستند .آنچه می آید حاصل این نشست است .

صبح ملت 1 )  از نگاه شما غالب مراجعه کننده ها به کتابخانه را چه کسانی تشکیل می دهند و به دنبال چه موضوعاتی هستند ؟

ریاضی )   افرادی که قصد نوشتن پایان نامه دارند ، محققین ، و کسانی که بدنبال یک موضوع تحقیقی هستند ، تعداد محدودی که اهل مطالعه اند ، رمان خوان ها که البته تعدادشان ست ، کلا باید اشاره کرد که آمارعلاقه مندان واقعی به کتاب و مطالعه خیلی کم هستند. از زمانی که فضای مجازی گسترش یافته کتابخوان کم شده  است .قبلا بیشترین مراجعین به ترتیب در پی کتب مذهبی، رمان و تاریخ بودند، اما در حال حاضر به ترتیب ابتدا سراغ کتابهای دانشگاهی ، سپس کتاب های کودک ، رمان و ادبیات را می گیرند.  هم اکنون برخی نویسندگان و ناشران با دنبال کردن یک سری ایده ها برای جلب مردم به مطالعه، گام های خوبی برداشته اند ،جدیدا ناشران و دستگاه‌های فرهنگی در حاشیه کتاب خلاصه نویسی می کنند ، و مطالب تکراری را حذف و نکات اصلی و برجسته را در کتاب جا می دهند.

صبح ملت 2 )  کتابخانه ی مخبر دزفولی بیشتر دنبال جمع آوری  چه نوع کتب و با چه موضوعاتی است ؟

ریاضی ) با توجه به ذائقه و سلیقه ی مردم سعی می کنیم در هر حوزه‌ای کتاب داشته باشیم. یعنی هرفرصتی که دستمان به کتاب برسد و بتوانیم تهیه کنیم. حتی کتب اهدای را که  مردم به ویژه در ایام عید به کتابخانه ها تحویل می دهند . نزدیک ایام نوروز که می شود با اهدای حجم زیادی کتاب (در همه ی حوزه ها) از طرف مردم، روبه رو می شویم اما متاسفانه به جای خوشحالی، ناراحت می شویم چون مردم کتاب را یک کالای اضافه و غیر محترم می شمارند که در ایام پاکسازی منازل خود باید دور بریزند و الا ظروف چینی خود را که عزیز و محترمش می دارند در ویترین و در معرض دید قرار می دهند.

صبح ملت 3  ) غیر از کارکرد هر کتابخانه آیا هییت امنای این کتابخانه از تاسیس آن  هدف خاصی را مد نظر داشته اند 

ریاضی  ) هدف اولیه ی این کتابخانه کمک به حوزه علمیه و دانشگاه اصول دین بوده است .حجم بالایی از کتاب های ما، کتب دینی مرتبط با موضوعات قرآنی است که در نوع خود مجموعه خوبی محسوب می شود.

کتاب های نفیس خطی و چاپ سنگی نیز در کتابخانه ی ما موجود است که بخشی از نسخه های خطی، خریداری و بخشی نیز اهدایی است که این نسخه ها در فضای جداگانه نگهداری می شود. نسخ خطی که  حتی در کتابخانه های دولتی هم وجود ندارد .

کتابخانه ی مخبر با داشتن سالن اجتماعات مناسب، میزبان برخی فعالیت های فرهنگی شهر دزفول است.

ساختمان جدیدی که ساختش در حال اتمام است و به زودی افتتاح خواهد شد  دو سالن کنفرانس 90 نفره و 300 نفره دارد، و سالن مجزا برای خواهران که شامل آشپزخانه رستوران نمازخانه و سرویس بهداشتی است که ان شاا.. به فعالیتهای فرهنگی تسریع خواهد بخشید.

 از جمله دوره‌هایی که در این کتابخانه برگزار شده است می توان به آموزش تخصصی ترجمه قرآن، کلاس های سبک زندگی اسلامی، معیارهای انتخاب همسر، پرورش کودک و... اشاره کرد.

یکی دیگر از فعالیت هایی که در کتابخانه ی مخبر برگزار شد امضای تفاهم‌نامه با مرکز فرهنگی _ هنری فرهنگ عاشورا است که به دنبال آن، این مرکز در ساختمان کتابخانه استقرار یافت. در حقیقت موسسه ای هستیم که در جوفش کتابخانه ای وجود دارد .

صبح ملت 4 ) علامه مخبرنامی است که بر این کتابخانه نهاده شده است  چرا این نام و چرا  « علامه » آیا مرحوم  ملا عباس مخبر از جنبه ی علم و تخصص و قدرت اندیشه ورزی به این جایگاه رسیده بودند؟

ریاضی ) پس از ساخت موسسه فرهنگی و کتابخانه  جهت انتخاب نامی مناسب برای این مکان فرهنگی  طی نامه نگاری که از سوی هییت امنا با آقای آیت ا.. اراکی امام جمعه وقت دزفول صورت گرفته ، ایشان پاسخ داده اندکه  چه خوب است این مکان به نام « علامه مخبر دزفولی » مزین گردد . تشخیص آیت ا..اراکی که خودش اهل قلم و از اساتید برجسته هستند این بوده و علامه نامیدن مرحوم مخبر به تشخیص و پیشنهاد ایشان صورت پذیرفته است.

صبح ملت  5 ) مطالعه و کتابخوانی و کلا فرهنگ کتاب از فضای جامعه رخت بر بسته و یا کمرنگ است شما علت عدم مراجعه مردم به کتابخانه را چگونه ارزیابی می کنید ؟

ریاضی )

عوامل متعددی را می توان نام برد از جمله : قیمت بالای کتاب ، وجودکسانی که گذرشان به کتابخانه نیفتاده ،کسانی که بدلیل دوری جوّ زندگی و یا آموزش شان نمی‌دانند به کتاب علاقه دارندیا خیر ؟ (من اعتقاد دارم هر کس را با هر سلیقه و ذائقه به کتابخانه بیاورید و در این محیط قرارش دهید امکان ندارد کتابی اورا جذب نکند .) عدم آموزش جهت علاقه مند کردن دانش آموزان  به کتابخوانی ،فضای مجازی و نیز اینکه کتابخانه ها فاقد بخش کتابِ کودک هستند.دانش آموز ما به جزء برای تحویل جزوه برای چند مقاله و پی دی اف  مراجعه ای به کتابخانه ندارند، این همه بر می گردد به اینکه سیستم ما معیوب است ما کتابخوان پرورش نداده ایم این امر به عهده نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی  است ، وظیفه آموزش و پرورش و مهد کودک ها و همچنین ارگانهای مسئول و نهاد کتابخانه ها است که بچه ها را به سوی کتابخانه ها جذب کنند.

شورای انقلاب فرهنگی اگر سیاست گذاری خوبی کند و برنامه هایی تدوین شده برای جذب کودکان تا دانشجویان به کتابخانه ها داشته باشد کتابخانه ها حقیقی  و مجازی سر و سامان می گیرند. ماهی 400 تومان کتابخانه مجازی دایر کردیم، لینک کتابخانه ملی را ایجاد کردیم، ولی فقط یک نفر استفاده می کرد به همه جا خبر دادیم ولی استفاده درستی نشد.

صبح ملت 6 ) و راهکار شما برای اصلاح این وضعیت ؟

ریاضی )  برای همگن کردن سیاست‌های کلان و حتی جزئی فرهنگی نیاز است قانون ها از بالا به پایین در واقع توزیع شوند، بیایند به کف تا مجریان دقیقا بدانند کارشان چیست . مثلا یک معلم وقتی وارد کلاس می شود بداند چه باید بکند، و چه تعالیمی را باید آموزش بدهد .اینطور باشد که  معلمی که در شمس آباد درس می‌دهد با معلمی که در احمد فداله درس می دهد یا معلمی که در دل شهر درس می دهد دقیقا بداند چه و چگونه درس بدهد .و چه کتابی را باید تدریس کند . درست مثل کتاب درسی که هر کس در هر نقطه کشور درس می خواند باید همان کتاب را بخواند. یعنی معلم نمی تواند بگوید من تشخیص داده‌ام که  باید مثلا فلان کتاب را تدریس کنم . ما اینگونه باید سیاست‌هایمان ضمانت و قابلیت اجرایی داشته باشند هرگاه به این نقطه رسیدیم چرخ مملکت می چرخد.....

 صبح ملت 7 )  آیا قبول دارید به هم ریختگی های فرهنگی وجود دارد؟

ریاضی )  قطعاً ، ما عادتمان این است که راه های اشتباهی را که برخی فرهنگ ها از جمله در اروپا در سالیان قبل رفته و آسیبش را هم دیده اند و در پی چاره برآمده و سعی کرده اند جلوی آسیبها را بگیرند، دقیقا همان راه ها را برویم و همان اشتباهات را انجام دهیم که البته دائم آسیبهایش را می بینیم ..

صبح ملت 8 ) شاید به آن دلیل که آنان در چنین مواقعی کار علمی می کنند و جمع های پژوهشی تشکیل می دهند سمینار و همایش برگزار می کنند و در یک کلام آسیب شناسی می کنند تا راه حل را بیابند .

ریاضی ) ما هم همینکار را می کنیم ولی به صورت مجمع الجزایری ، یعنی هر گروه و دسته و مجمع برای خودش. حتی فعالیت های مثبت و اثر گذار را نیز تعمیم نمی دهیم ، چه کسی باید این کارها را بکند؟ اندیشمدان و نخبه های ما ، ایراد به مجلس برمی گردد .  ما وقتی می خواهیم دست به انتخاب بزنیم نه به اندیشمند بودن  نه به علمی بودنِ طرف کار نداریم، بلکه با داشتن معیارهای اشتباهی چون توجه  به این که چه وابستگی قومی،  قبیله ای،  سببی  و ..با ما دارد دست به انتخاب می زنیم .

البته چوب این نوع برخوردها را هم می خوریم . مردم باید یک پوست اندازی بکنند شک نکنید .مردم در این قضایا باید هوشیارانه تر عمل کنند . قرآن می فرماید :« لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط و....... ترجمه همانا ما پیمبران خود را با ادلّه و معجزات فرستادیم و با ایشان کتاب و میزان عدل نازل کردیم تا مردم را به راستی و عدالت گرایند /  حدید /25 »

 ما رسولان را فرستادیم به همراه میزان و کتاب تا خود مردم به قسط برسند. یعنی ما ریل گذاری کردیم تا مردم خودشان به این مهم برسند .

صبح ملت 9  )  یعنی نظر شما این است که مردم مقصرند ؟

 ریاضی ) خیر ، مردم باید به این مهم برسند و بنظرم که دارند می رسند تا نیمه راه را آمده اند .

صبح ملت 10 )  امکان دارد پاسخ تان را توضیح دهید ؟ شما راه جلوگیری از این به هم ریختگی فرهنگی را در چه می دانید  ؟

پاسخ ) مردم باید به این نتیجه برسند که به انتخاب هایی که بدون هوشیاری ،بی توجه و با معیارهای اشتباهی بوده (که خودشان  هم می دانند اشتباه است) دست زده اند. مفاهیم چون حق رای هوشمندانه ، صحیح و اثر گذار باید توسعه پیدا کنند، باید اندیشمندان حرف بزنند، باید بنویسند . آیا در شهرمان کم نخبه  وجود دارد؟ دانه های تسبیح در دزفول هستند ولی نخ آنها نیست.  در دزفول کل مجموعه ،فرهنگی هستند ،آدم های اندیشمند و نخبه فراوان وجود دارند، اما  سر جای خود استفاده نمی شوند. پتانسیل قوی وجود دارد که باید هدفمند شوند. ، بنیه علمی قوی در دزفول وجود دارد ولی همه به هم تنه می زنند و برآیند ها خنثی کننده هستند.

صبح ملت 11 )  معمولا وقتی بنیه علمی و پتاسیلی که فرمایش کردید در جایی وجود داشته باشد که دیگر نباید شاهد این همه بهم ریختگی باشیم.

ریاضی ) اشکال ماجرا این است که این نیروهای قوی به هم تنه می زنند. کسی باید این را خط بدهد تا حرکتهای شان خنثی کننده نباشد باید برآیند این حرکتها رو بجلو باشد. اما الان اینها همه همدیگر را خنثی و یا متوقف می کنند .ساختاری نیست که هر کس سر کار آمده همان را جلو ببرد .ساختار اشتباه در بحث انتخابات وجود دارد. کسانی سر کار می‌آیند که شایسته نیستند . مجلس باید شورای فرهنگی را مجبور به انجام کارها کند، مسلما اگر شورای انقلاب فرهنگی سیاست گذاری خوبی انجام دهد کارها درست می شود،  باید حوزه کار هرکس معلوم شود. یک سرش نیز به نمایندگان  بر می گردد ، نمایندگان باید فعال باشند و مجلس گردانی بکنند، معمولا نمایندگانی که مجلس گردانی می‌کنند نمایندگان شهرهای بزرگ هستند .مثل نمایندگان تهران و بخشی از نمایندگان اصفهان ، اصلا دنبال این نیستند که آب ببرند، گاز بیاورند ،( صبح ملت : من موافق این قسمت از گفته ی شما نیستم )  بلکه جزء کسانی هستند که درباره کلیات موضوعات فکر می کنند حالا ممکن است سهم شهر خودش را آن طور که می خواهد ببرد ، نماینده های واقعی کسانی هستند که از دانشگاه‌ها و  از درون سیستم های علمی رای می آورند. اما در شهرستان ها ،ما در کف نشسته‌ایم . در شهرمان بارها و بارها شده در انتخابات حتی در شورای شهر (آیا شورای شهر خیلی جای مهمی است ؟) داشته ایم افرادی را که سطح شان از مجلس هم بالاتر بوده و شایستگی کرسی نمایندگی مجلس را داشته اند اما برای شورای شهر رای نیاورده اند چرا چون اولویت برای انتخاب این افراد نیست اولویت ها چیز دیگری هستند .

صبح ملت  12  ) آیا بعنوان مدیریت یکی از کتابخانه های بزرگ دزفول با شورای شهر در زمینه ی امور فرهنگی تعامل دارید؟آیا این تعامل با نهاد کتابخانه ها و سایر کتابخانه ها برقرار است؟

ریاضی )  با آن که یکی از وظایف شورای شهر تشخیص کمبودهای فرهنگی است ،اما در مورد کتابخانه ی ما که متأسفانه هیچ تعاملی تا کنون صورت نگرفته است.

صبح ملت 13 )  نظر شما در رابطه با نهاد کتابخانه ها در دزفول چیست ؟ عملکرد این نهاد را چگونه ارزیابی می کنید ؟ و ارتباط کتابخانه ی شما با این نهاد در چه سطح و پایه ای است ؟

ریاضی )  حقیقتش ارتباطمان با این نهاد چندان قوی نیست و به صورت غیر مستقیم است. هیچ کمکی از ناحیه مشارکتی نداریم. تحت نظر آنان هم نیستیم و زیر نظرشان کار نمی‌کنیم . طی این دهسال تا کنون حتی یک بخشنامه دستمان نرسیده که شما مکلفید کتابخانه را اینطور و یا آنطور بگردانید . به جز کتب و نشریات اهدایی که گهگاهی می آمد دیگر ما هیچگونه ارتباط معناداری با نهاد کتابخانه نداشته ایم  .از سال 70 و قبل از آنکه ما  بوده ایم و در این سال که کتابخانه افتتاح شده است عملا نهاد کتابخانه ای نبوده و هیچ کاری با ما نداشته وما هم کاری باکسی نداشته ایم .

کتابخانه ی مخبر 50 هزار عضو ثابت داشته و با آن حجم از مراجعات با توجه به جمعیت تقریبا 500 هزار نفری دزفول به جرئت به شما بگویم که 10 درصد از مردم شهر از خدمات کتابخانه مخبر استفاده کرده اند که این آمار کمی نیست . ما مدت ها دنبال این بودیم که به سیستم سامان وصل شویم .سیستم سامان به شما این امکان را می‌دهد در هر محل و نقطه ای قرار دارید کتاب مورد نظر خود را از میان سایر کتابخانه ها به فوریت پیدا کنید تا جهت تهیه اش اقدام کنید. ما خون به دل شدیم، چند سال طول کشید، کلی منت گذاشتن ،تا اجازه دادند که ما به این سیستم وصل شویم .

صبح ملت 14 ) چرا؟ مشکل کجا بود ؟

ریاضی ) دلیل شان این بود که این سیستم فقط شامل کتابخانه های دولتی بوده و فقط کتابخانه های دولتی اجازه وصل به این سیستم را دارند . آیا این کار درست است؟ آیا ما باید دنبال نهاد کتابخانه ها برویم و با کلی خواهش و التماس و با پادرمیانی بزرگان،  به سیستم سامان وصل شویم ‌یا به عهده ی نهاد کتابخانه ها  است که خودش این تقاضا را داشته باشد ؟ آیا من باید به دنبال کتاب بگردم یا او باید فرصت و امکانی را فراهم کند و بگوید بیا من کتاب به شما بدهم. ما باید التماس کنیم ؟ شما باید التماس کنید و بگویید هر کس حتی 5 جلد کتاب داشته باشد می تواند به این سیستم وصل بشود .شما حتی باید منِ متصدی کتابخانه را با 37هزار جلد کتاب مکلف کنید که به این سیستم وصل شوید.این مشکلات را داریم متاسفانه  چون آدم های اهل، پای کارها نشسته نیستند. اشاره کنم که این مسئله  به هر حوزه ای عمومیت ندارد.  این طور هم نیست که کل ، اهل نیستند. اما مراکز تصمیم‌گیریِ بزرگ به نظر می رسد که اهل نیستند.می توان گفت  در مراکز تصمیم‌گیری افراد نخبه و اهل این کار حضور ندارند .

صبح ملت 15 )  البته قبول دارم که باید این تمهیدات از جانب نهاد کتابخانه ها و متولیان امر صورت بگیرد اما مراکز خصوصی اکثرا تمایل دارند کار خودشان رونق بگیرد.این طور نیست ؟

ریاضی )  به شرط اینکه پول هم داشته باشند نه اینکه پول نداشته باشند حقوق پرسنل خود را هم پرداخت کنند.کلا سیستم توزیع  کتاب در کشور سیستم درستی نیست کتب بروزرسانی نمی شود و یکی از مسائل و مشکلاتی که در کتابخانه ها دیده می شود نبود تازه های نشر است. کتابخانه ها از جنبه های مختلف نظیر بودجه و امکانات تفاوت های قابل ملاحظه ای دارند، به طور مثال: کتابخانه‌های دولتی رسماً سهمیه کتاب دارند، اما در سایر کتابخانه ها (مشارکتی، خصوصی) این چنین نیست و یا باید با هزینه ی شخصی این کار را انجام داد و یا با مشارکت خیرّین این کار صورت گیرد.

صبح ملت 16 )   مسئولین همواره کمبودهای مالی و عدم بودجه کافی را اساسی ترین دلیل برای  برخی ترک فعل ها و عدم عمل به وظایف دستگاههای خود بر می شمرند .

ریاضی )  خیردر مراکز دولتی مسئله بودجه حل است .

صبح ملت  17)  اما چنین بنظر می رسد که در مراکز دولتی هم حل نیست. دائم حرف این است که با کمبود بودجه مواجه هستیم و نواقص و مشکلات عدیده ی حوزه ی ما از کمبود بودجه است. حال کمبود بودجه به کنار، گاهی کمترین وظیفه هم صورت نمی گیرد، مشاهده می شود که در برخی کتابخانه ها،کتابها نامرتب و رها شده هستند، قفسه‌ها شکسته است و  کتابها ماه ها و بلکه سال ها به روز رسانی نشده ، انجام  این موارد که دیگراز ابتدایی ترین وظیفه ی مدیریت و پرسنل کتابخانه هاست .

ریاضی )  اگر اهلش آن بالای نهاد نشسته باشد ، نباید فریاد بزند، برود در جلسه وزیران بنشیند، به مجلس برود ،پشت تریبون قرار بگیرد که یا ایهاالناس بداد کتابخانه‌های کشور برسید ، من دوست دارم ببینم تا حالا چند نفر ازکسانی که تاکنون جزء صاحب منصبان امر کتاب بوده اند، کتاب گرفته اند بر سرشان رفته اند در مجلس و یا هیئت دولت نشسته اند و گفته اند «واکتابا »، در جمهوری اسلامی چند دفعه اتفاق افتاده ، سوال می کنم از دوره قاجار تا کنون چند بار اتفاق افتاده ؟ هیچگاه اتفاق نیفتاده .معنایش چیست؟معنایش این است که ما برای فکر پول خرج نمی کنیم.

صبح ملت18  )  بند ز ماده سوم قانون تاسیس نهاد کتابخانه های عمومی کشور که در سال 82 به تصویب مجلس رسیده و ابلاغ شده مربوط به نحوه ی استفاده از فضای کتابخانه ها برای فعالیت های فرهنگی است ولی به این قانون  به آن صورت که باید ، عمل نمی شود .

ریاضی )  ابتدا عرض کنم آیا پر سیده اید چرا ؟ چون جا ندارند کجا بگذارند.

صبح ملت 19 )  قبول دارم که برخی از کتابخانه ها  ضرورترین امکان را که فضای فیزکی باید باشد در اختیار ندارند، مشکل این است که اراده ی این کار هم دیده نمی شود و همکاری و مساعدت لازم با این قبیل انجمن ها از سوی مسئولین مشاهده نمی شود و مواردی از مانع تراشی و مخالفت با حضور این انجمن ها در کتابخانه ها نیز صورت می گیرد، و مجوز لازم برای برگزاری این قبیل انجمن ها در سایر مراکز فرهنگی هم یا داده نمی شود و یا بسختی موافقت می گردد، که اصلا توجیهی ندارد .

ریاضی )  اما ما بارها انواع و اقسام سمینارها را داخل این کتابخانه برگزارکرده‌ایم ، سمینار با مجردها ،سمینار روابط همسران صمیمی ،سمینار پرورش کودکان و ... و از پرتو همین سمینار ها بود که  بر تعداد اعضاء ثابت این کتابخانه افزوده شد .

صبح ملت 20 ) بسیار هم عالی .ولی این سمینارها و همایش ها داخلی بوده اند که خودتان تشکیل داده و برگزار نموده اید. منظورم انجمن های رسمی ادبی و فرهنگی است که مجوز رسمی فعالیت دارند ،اما مشاهده می شود این قانون توسط برخی متولیان نهاد کتابخانه ها اجرا نمی شود یعنی یک ترک فعل قانونی این وسط به وقوع می پیوندد بدون اینکه متولیان فرهنگی از خود نهاد کتابخانه ها تا سازمان ارشاد تا فرمانداری ها و ...نسبت به این ترک فعل آشکار پاسخگو باشند.

ریاضی )  ما که تا کنون تقاضایی در این باره نداشته ایم و برعکس آمادگی تام برای انجام این کار را داریم. من  به شخصه اصرار دارم که کارتعمیر و ساخت کتابخانه به اتمام برسد تا انجمن ها را در اینجا مستقر کنم.

 زمانی انجمن شعر در این کتابخانه مستقر بوده ، این همه فضا داریم درست می کنیم که چه کنیم . تقریبا غیراز کتابخانه مخبر هیچ کتابخانه ای در دزفول چنین امکاناتی را ندارد .

اما کلا باید اشاره کنم ، مخالفت سخت افزاری دیده ام اما مخالفت نرم افزاری ندیده ام ، مکان و امکانات و ..به ایشان نمی‌دهند اما اگر خودشان بخواهند جایی برای خودشان فراهم کنند .مثلاً به کتابخانه ای مراجعه کنند و بگویند ما نویسندگان حوزه ادبیات را جمع کرده ایم و برنامه داریم و یا سایر برنامه ها، مراکزی  هست که با این انجمن ها  همکاری می‌کنند، هیچ کس مخالفشان نیست وهیچ کس هم مانع  برایشان ایجاد نمی کند.

صبح ملت 21  )  دیدگاه شما در موردتعطیل شدن یکی از کتابخانه های مشارکتی و فعال دزفول که نقش بسیار موثری در ایجاد فضای کتابخوانی و فعالیت های مربوطه در دزفول داشت چیست؟و این موضوع را چگونه ارزیابی می فرمایید ؟

ریاضی)  منظور نظر شما باید کتابخانه مشارکتی دکتر مهدی پور باشد ، البته نمی توان گفت که آمار بالای نرخ مطالعه در دزفول بدلیل فعالیتهای کتابخانه مذکور بوده  به دلیل آنکه باید کل فرآیند را در نظرگرفت.طبیعتا  کسانی که تعطیل کردند باید پاسخگو باشند، من پاسخگو نیستم ،اگر خودم تعطیل کرده بودم خودم پاسخگو بودم ،اما قاعدتاً آنان که تعطیل کرده بودند باید پاسخ دهند که چرا و به چه دلیل .

این کتابخانه بنا شده است و دارد آنطور فعالیت می کند، پسند برخی نیست ؟ آن برخی بیایند طوری دیگر فعالیت کنند . به مردم حق انتخاب بدهید ، دوست داشتند زیر منبر آنها می نشینند، شما قوی تر عمل کردید زیر منبر شما می نشینند. اما راهش این نیست که پلمپ کنیم ، ببندیم و. ماحاصل این قبیل برخوردها می شود فعالیتهای زیر زمینی ، مخرب و.. و هیج نتیجه ای نمی گیریم ، و نتیجه ی این قبیل رفتارهای سلبی باز هم منهدم کننده است ، متاسفانه در کل کشور از این نوع برخوردها دیده می شود .

 من قائل به این  هستم که اگر به هر دلیلی ولو علمی برخی مخالف این کارهستند ،کار نرم افزاری برابرش کار نرم افزاری است .مثلا فکر می کنید تراوشات اینجا به کار نمی آید به زعم برخی ،، دقیقا شما جایی را ایجاد کنید که تراوشات فکری آنطور که شما می خواهید به مردم القا کند.

صبح ملت  22 )  این چهارچوب ها فقط باید برای بخش خصوصی رعایت شود؟

 ریاضی )کتابخانه مخبر نیز جزء بخش خصوصی و به اصطلاح مشارکتی هست ، کتابخانه های مشارکتی موظف هستند که هر دو سال یکبار مجوز خود را تمدید کنند.

صبح ملت  23 )  به نظر شما در سه دهه گذشته به تعداد کتابفروشی های دزفول اضافه شده است؟

ریاضی ) قطعا اضافه شده است، تقریبا حدود دهه70 که کتابخانه مخبر افتتاح شد فقط یک کتابخانه فتح المبین در دزفول وجود داشت اما در حال حاضر 23 کتابخانه در شهرستان هست؛ به همین صورت قطعا به کتابفروشی ها هم اضافه شده است. در حال حاضرکتابفروشی های بسیاری داریم. اینکه آمار مراجعه به کتاب فروشی ها بیشتر از کتابخانه ها است ،علتش این است که کتابخانه ها از زمان خود عقب افتاده اند مردم خواستار مسائل روزشان هستند وکتابفروشی‌ها محل عرضه مسائل روز در قالب تازه های نشر هستند. اینها را عرضه می‌کنند ، اما کتابخانه‌ها این توان عرضه را ندارند .دولتی‌ها به دلیل قلت بودجه و خصوصی ها که به تصور همه باید خیلی بودجه داشته باشند و خیلی درآمد زا هستند که نیستند  نیز به همین دلیل .

صبح ملت 24 )   شما به عنوان یک کتابدار مطلع و اهل مطالعه چگونه می توانید در فرهنگی کردن فضای شهرتان موثر باشید؟

پاسخ  )  زمینه ی حضور دانش آموزان و جوانان را در کتابخانه فراهم کنیم ، مدارس را در قالب گردش های علمی و بازدید دعوت کنیم ،برگزاری  سمینارها و کنفرانس ها هم بسیار موثر است ، و نیز به وسیله فعالیت هایی که در جنب کتابخانه شکل می گیرد، هر طور که توانسته باشیم و امکان پذیر باشد می توان به این مهم رسید . مثلاً با ایجاد نمایشگاه کتاب در مراکز تجمعی و پرتردد شهر توسط کتابخانه ها بطوری که سهم هر کتابخانه تعدادی کتاب برای مدت زمانی معین در نظر گرفته شود تا این کتب معرفی و تبلیغ شده و مردم جهت تهیه کتابِ انتخابی خود به کتابخانه های مورد نظر هدایت شوند مطمئن هستم مردم مراجعه می‌کنند. و یا با نمایش کتب مختلف از پشت ویترین در مناطق شلوغ شهر نیز می توان  مردم را انگیزه داد . این عاملی خواهد شد تا جهت تهیه و مطالعه کتاب ترغیب گردند .

صبح ملت  25 )  ایده ی  خوب و  قابل اجرایی است ، مواردی که عملی شده اند و شما نتایجش را مشاهده کرده اید را بفرمایید. 

ریاضی  ) بله البته ، حضور دانش آموزان مدارس را که طی برنامه ریزی های انجام شده  در کتابخانه داشته ایم و آشنایی آنان با بخش های مختلف کتابخانه ، موضوع بندی کتاب ها ، آشنایی با صنعت و داستان چاب برای دانش آموزان ، معرفی کتب ، نصب نام کتب و خلاصه ای از آن در محیط کتابخانه و ...

یکی دیگر از فعالیت های انجام شده کتابخانه مخبر  اینکه در ماه رمضان سال 99 سی جلد کتاب را به بهترین شکل ممکن با صدای خودم خوانده و ضبط کرده و در رادیو دزفول پخش شد. جالبه که شنیدم همین فایل ها را کسی به کیش برد ه و در آنجا مورد استقبال قرار گرفته اند.

صبح ملت 26 ) قبول دارید با اینکه دزفول بهترین رسانه یعنی رادیو را در اختیار دارد  با همه ی تلاش های مثبت و ارزنده ای که تا کنون صورت گرفته اما در حوزه  کتاب ، کتابخوانی ، معرفی کتاب ، و فعالیت های جوان پسند جز فعالیت های پراکنده و مناسبتی آنچنان که باید  فعالیت چمشگیری ارائه نداده است؟

ریاضی ) اگر کسانی که در رادیو دزفول به هر نحو مسئولیتی دارند شبانه روز بنشینند و  فکر کنند، کم  می آورند که چه کنند تا این ظرفیت را بالاتر ببرند و به بهترین ظرفیت ممکن برسند، و  استفاده بهینه نمایند .مگر اندیشمند کم داریم !! نداریم؟؟ از بیرون می آوریم. روزی ربع ساعت در مورد کتاب برنامه داشته باشند. در دهه های پیش قصه گویی رضا رهگذر یادتان هست ؟ آیا رادیو دزفول چهار کار در این سبک و سیاق تا کنون انجام داده است ؟ آیا با وجود کتاب ارزشمندی چون کلیله و دمنه تا کنون قصه ای از این کتاب در رادیو بازخوانی شده است ؟ آیا در مورد  این کتاب و آشنایی مردم و کودکان و جوانان شهرمان با آن چند دقیقه برنامه داشته است ؟ پس می توان خیلی کارهای مفید و ارزشمند از این نوع دست انجام داد.

صبح ملت 27 )   یکی از مسائلی که به وفور در کتابخانه ها مشاهده می شود، و حتی متصدیان کتابخانه ها معترف و والدین معترض به این مسئله هستند ، حجم کم کتابهای بخش کودک و نوجوان است .چطور این همه بی توجهی به مسئله ای به این مهمی را شاهد هستیم؟

ریاضی )  در گذشته ساختار اولیه کتابخانه ها با هدف کمک به دانش آموزان پیش دانشگاهی و کنکوری، پی ریزی و مراجعه به این بخش خیلی زیاد صورت می گرفت ، و البته  طبیعی بود که پول هم آنجا انباشته  باشد. به همین علت ‌بالاترین حجم کتاب ها درکتابخانه های خوزستان مربوط به کتاب های درسی است.

امروزه سعی می شود که به بخش کودک و نوجوان توجه بیشتری داده شود، البته باید افراد ‌متخصصی هم در این زمینه باشند تا هدایتگر ‌کودکان باشند، و علاقه به کتابخوانی را در آنها به وجود آورند . هر چه تعداد مراجعین کودک و نوجوان به ‌کتابخانه ها بیشتر باشد، حجم کتاب ها نیز در این زمینه بیشتر می شود.

صبح ملت 28 )  چگونه  کتبی که مجوز چاپ از ارشاد گرفته و در بازار نیز موجود هستند  برای ورود به کتابخانه ها  نیاز به بازبینی مجدد دارند ؟

ریاضی )  وقتی ساختار و انظباط درستی نباشد و هر کسی بخواهد حرف خود را به کرسی بنشاند، این مسائل و مشکلات هم پیش می آید. در واقع  وقتی ممیزی اول درست است، ممیزی های بعدی معنی ندارد.

صبح ملت  29)  چرا جمعیت های حامی کتاب در حال ورشکستگی هستند؟

ریاضی ) وجود فضای مجازی و به اصطلاح  مطالعه ی ساندویچی  ، اشاعه ی کرونا که سبب بدتر شدن اوضاع بود.  و نیز اینکه مردم حوصله مطالعه و خواندن ندارند ، از همه مهم تر اینکه ذائقه مردم عوض شده  و ما نتوانسته ایم با توجه به ذائقه مردم جلو برویم. همچنین برخورد با نویسندگان و سیاست گذاری های کلان باعث شده که سرمایه گذاری در این زمینه کم باشد.

صبح ملت 30  ) منظورتان  از برخورد با نویسندگان چیست چه نوع برخوردی ؟

ریاضی ) هر نوع برخوردی حتی  سلبی  مثلا «آقا ما نمی خواهیم تو کتاب بنویسید» چند نفر از بین هزاران نویسنده اغماض کرد اما چرا آثارشان دست مردم نرسید، از سیاست‌گذاری‌ها غلط است که به نویسنده بها نمی دهند.  

مثلاً شما نگاه کنید 80  تا 85 درصد مردم در آلمان در صف اتوبوس هم کتاب می‌خوانند، خیلی کار سختی است که انسان پژوهش کند و راه هایی را که این قبیل کشورها طی کرده تا به این سطح از ارتباط با کتاب رسیده اند را در یافت و ما حاصل این پژوهش را در کشور پیاده کنند؟ چه انگیزه‌ای در درون شان است چه کار کردند تا به اینجا رسیده اند؟

فردی با 80 سال سن که دیگر برای  مثلا خودنمایی و فخر فروشی و یا ریا و ...مطالعه نمی کند این فرد به این رسیده است که نیازش به مطالعه کردن است ، به فهمیدن بیشتر  به آموختن و دانستن ، دریافته که با مطالعه امتداد می یابد امتدادی از گذشته های دور تا آینده های نیامده .

صبح ملت 31 )  آیا این آسودگی خیال و پرداختن به مطالعه یک دلیلش به مسائل مادی برمی گردد ، به رفاه . و به این که اگر جامعه ای فکرش آزاد باشد، دغدغه ای نداشته باشد، گرفتاری های روزانه ی رنگارنگ نداشته باشد ، در چنین حالتی است که مشتاقانه به سوی کتاب می رود؟؟

ریاضی )  اینگونه برداشت را خیلی قبول ندارم .

صبح ملت 32 ) مطالعه و علاقه به کتابخوانی در پرتو فکر باز و فراغت خیال است ،به دلیل تنگناهای اقتصادی جاری آیا در حال حاضر امکانش فراهم است ؟

ریاضی )  وقتی ذائقه مردم را از کتاب جدا کردید چه انتظاری می توان داشت؟ ذائقه ی مردم مثل زمینی زراعی است یک چیزی درآن می کارید و یک چیزی از آن برداشت می کنید.  هرگاه ذائقه ی مردم را به حال خود و خالی گذاشتید در این زمین علف هرز می روید ،آنگاه شیّادانی که بفکر جیب خود هستند سریع سر و کله شان پیدا می شود ، با انواع و اقسام وسایل سرگرم کننده ،در پارک وخیابان ، نشستن های بی حاصل ، در دور دور کردن های بیهوده و.. ولی گاهی ما انتخاب می کنیم که در این زمین چه باید بروید.

صبح ملت  33 ) جایی خواندم آمار فروش کتاب باموضوعاتی چون راه های درآمدزایی، چگونه ثروتمند شدن ، را ه های تجارت موفق ، و..فروش بالایی دارد، آیا این نشان دهنده اینکه مردم در تنگناهای مادی و معیشتی هستند نیست؟ یعنی بدنبال آنچیزی که مورد نیازشان است ؟

ریاضی ) قبول ندارم به این دلیل ،آن کسی که می نویسد قلاده طلا برای سگ 150 میلیون تومان ،ارتودنسی دندان های سگ 60 میلیون تومان، این مردم همان مردمی هستند که می گویند ما نداریم.

صبح ملت  34 ) آن قشر که به گفته ی شما کتاب نمی خوانند چند درصد مردم هستند؟

ریاضی )  کمی نیستند الان در کدام خانه ها این رفاهیات چون کولر دو تیکه ، مبلمان ، یخچال های دو قلو و.. وجود ندارد ؟یادتان می آید تا همین دهه ی 60 وسیله ی خنک کننده ی منازل خیلی از ماها پنکه بود .

صبح ملت 35 )  اینها دلیل رفاه است ؟

ریاضی ) بخشی از رفاه هست .

صبح ملت 36  )  البته هم اکنون کسانی وجود دارند که از داشتن یک پنکه هم محرومند ،کسانی که از داشتن اساسی ترین تسهیلات در زندگیشان  هم محروم هستند.آیا آنان به دنبال تهیه ی کتاب می روند؟  اصلا قادر به خرید آن هستند؟

ریاضی )   به نظر شما اینها که مثال می زنید چند درصد مردم هستند؟

صبح ملت 37  ) هر چند درصد ، بالاخره وجود دارند و به احتمال بسیار زیاد جز آمار کتابخوان ها قرار نخواهند گرفت. اگر از دید شما در صدشان کم است و تاثیری در مثلا آمارهای سرانه مطالعه کشور ندارند پس چرا این همه برنامه های کمک رسانی به طور کاملا رسمی و ملی برای مبارزه با فقر در کشور ایجاد شده  ؟ مثل روز نیکوکاری، جشن عاطفه ها،  و ورود خیرین در همه ی بخش های خدماتی مردم که سال به سال هم رو به ازدیاد است ؟؟

ریاضی ) اینها را وقتی حسابشان کنید چند درصد مردمند؟ ما فرض بگیریم که اینها اصلاً کتاب نمی‌خوانند، بیایم سراغ کسانی که به تعبیر اقتصاد در بالاترین دهک قرار دارند ببینیم چه کسانی هستند ؟

صبح ملت 38  ) اگر منظورتان به اصطلاح قشر مرفه و بقولی ثروتمندان هستند ، من چند وقت پیش از کسانی که در مناطق بالادست تهران کتاب می فروشند تحقیق مختصری داشتم طبق  گفته ی آنان،  بیشترین فروش خود را در مناطق بالای شهر تهران داشتند ، و از نظر این فروشنده ها چون مردم مناطق بالای شهر تهران پول دارند و می توانند کتاب بخرند .

ریاضی ) پرسیدید چه جور کتاب و یا کتاب هایی  ؟

صبح ملت 39 )  بله . همه نوع کتابی الان تصاویر شون موجود است که برایم ارسال کرده اند . البته برایم جالب بود که در اینمورد اطلاعات خوبی کسب کرده بودند که مردها بیشتر دنبال کتب تاریخی  هستند و زنها بیشتر بدنبال کتب روانشناسی و رمان و جوانان کتب انگیزشی و ..باید اقرار کنم که  نمی توان به چندین  مورد اشاره کرد من هم قصد ندارم به چنین مستندات پراکنده غیر علمی و غیر مستند اشاره کنم  ،چه بسا  شاید خرید کتاب در بین قشر مرفه یک نوع چشم همچشمی باشد ، و یا فخر فروشی و یا حتی به عنوان دکور منزل چون این موارد نیز دیده شده است. اما به هر حال نمی توانیم با قاطعیت بگوییم که این خرید ها برای مثلا فخر فروشی و.. است.

ریاضی ) آره شاید بخواهد دکورش کند تا بگوید من آثار پائولو کوئیلو را دارم .ما اگر نصف سرگرمی هایی را که می توانست جای شان کتاب باشد را حذف کنیم می‌توانیم آمار مطالعه کتاب را بالاتر ببریم به شرط اینکه مردم را علاقمند کرده باشیم.

صبح ملت 40 ) حذف نصف سرگرمی ها !! مثل چی ؟؟

ریاضی ) مثلاً فست فود ها ،کافه ها ،دور دور کردن های بیهوده ، نشستن های بی حاصل، ساعت ها ولو بودن در پارک ها  

صبح ملت41   )  خوب شما کشور آلمان را مثال زدید از ژاپن هم آمار هایی از این دست بسیار داریم آیا آنان چنین گشت و گذار ها و به قول شما وقت گذرانی ها را ندارند؟

ریاضی ) نه اینطور نیست . اجازه دهید من مثال میزنم ،الان ببینید سطح مصرف نوشابه در ایران با دنیا چند برابر اختلاف است در حالی که ما تولیدکننده نیستیم .

صبح ملت 42)   اگر چه ارتباطی در مثال شما با موضوعی که مطرح کرده اید نمی بینم اما باید اشاره کنم که آیا این ملاک است ؟ در ایران مصرف آب ، برق ، و .. هم زیاد است شاید چون فرهنگ مصرف صحیح  بطور اصولی و کاربردی در دستور آموزش ما نبوده ما در این مورد به پند و اندرز و بیان احادیث  مربوط به مضرات اسراف بسنده کرده ایم و نه راهکارهای ریشه ای و کاربردی ؟

ریاضی )  بله این همان ذائقه ای هست که اشاره کردم ،که اگر درستش کردیم همه چیز درست می شود این به عهده کیست ، البته که به عهده ی اندیشمندان یک ملت است .اگر جایگاه مجلس اندیشمندان باشند ، فرصت این را دارند تا اندیشه کنند که چه باید بکنند.

صبح ملت   43  ) آیا از نویسندگان  و مترجمان دزفولی درکتابخانه مخبر کتاب موجود است ؟ و شخصا با چه تعداد از این نویسندگان و مترجمان و کتب شان آشنایی دارید ؟

ریاضی )  به نام وکتاب می شناسم ولی آمار دقیق را چون دنبال استخراج این مطلب تا کنون نبودیم ، نداریم. اما کتبی از برخی نویسندگان دزفولی چون  آقایان : دکتر احمد لطیف پور ، استاد محمد حسین حکمت فر، استاد عبدالحسین خسروپناه و دکترمحمد رضا سنگری ، در این کتابخانه موجود است .

 صبح ملت 44)  آیا کتب بانوان  نویسنده و اهل قلم دزفول در این کتابخانه یافت می شود ؟

 ریاضی )  الان در خاطرم نیست ، شاید هم برخورد نکرده باشم .

صبح  ملت 45 ) تازه ترین کتبی که به چاپ رسیده برای کتابخانه ی علامه مخبر تهیه شده است  ؟

 ریاضی )  قطعا خیر

صبح  ملت 46 آخرین باری که تازه های نشر به کتابخانه شما راه پیدا کرده است مربوط به چه زمانی بوده است؟به

ریاضی ) آخرین باری که تازه های نشر به کتابخانه ما راه پیدا کرده است زمانی بوده که سیاست نهاد کتابخانه‌ها بر اهداء هر چند وقت کتاب به کتابخانه ها بوده است ، از آن تاریخ تاکنون قریب به دو سال است که هیچ کتابی از این دست  به کتابخانه ما وارد نشده  .

صبح ملت 47  )  آیا شخص شما از تازه های بازار نشر اطلاع دارید و پیگیر این مسئله هستید ؟

ریاضی ) کم و بیش بله

صبح ملت  48 )  آیا برنامه‌ای برای آشنا کردن مردم دزفول با نویسندگان و مترجما ن شهرشان مد نظر دارید؟ واقعاً نویسندگان و مترجمان دزفولی در شهر خودشان هم ناشناس هستند با اینکه برخی از این نویسندگان در سطح بین المللی و کشورهم مطرح هستند؟

ریاضی )  اگر بنا باشد مقوله فرهنگ به کتابخانه‌ها سپرده شود واقعاً درتوانش نیست . اما الان انجمن نویسندگان به نظرم بهترین محفل برای همین موضوع است کارهای خوبی هم انجام گرفته و بنده از نزدیک اطلاع دارم که انشالله در آینده با برگزاری سمینارها و کنفرانس ها و مجموعه های علمی بیشتر معرفی شوند. / انتهای گفتگو

صبح ملت / با تشکر از اینکه وقتتان را در اختیار صبح ملت قرار دادید .

مصاحبه و تنظیم / مریم مفتوح

همراهان / ندا سعادتی نسب و مریم کاظم پور

تاریخ گفتگو / شنبه 10 اردیبهشت 1401 – همزمان با برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران