بزرگنمایی:

در مدیریت سیلاب آدرس اشتباه ندهیم....سیلاب کلیبر ، هشدارها بایدها و نبایدها

بارش شدید باران درتاریخ  17 مرداد 1400 درمنطقه کلیبر آذربایجان شرقی موجب وقوع سیلی شد که مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرد و متاسفانه باعث کشته شدن 3 نفر و ایجاد خسارت بسیار زیادی به زیرساخت های منطقه شد(خبرگزاری ایرنا).

 درنخستین واکنشها به این سیل توییتی از یکی از نمایندگان محترم مجلس ،آقای علی خضریان در این زمینه منتشرشد با این مضمون که:.

یکی از علل وقوع سیلاب اخیر عدم تکمیل سد پیغام چای در شهرستان کلیبر پس از گذشت 25 سال از آغاز احداث آن میباشد  که مقررشد با تخصیص 33 میلیارد تومان اعتبار و همچنین اخذ مجوز ماده 56 از سوی دولت 320 میلیارد تومن دیگر نیز توسط دو بانک برای تکمیل پروژه تزریق شود (علی خضریان).

بازدید جناب خضریان از محل وقع سیل جای تقدیر دارد، ولی اینکه ایشان بدون مشورت با متخصصین و صرف یک بازدید نقطه ای دلیل سیل را تشخیص داده و بلافصله برای آن حتی چنین بودجه هایی را طراحی میکند شبهات بسیار مهمی را پیرامون پروژه سد پیغام چای و سایر پروژه های مشابه مطرح میکند که امیدواریم در آینده پاسخی برای آنها یافت شود.

پایش تصاویر ماهواره ای با رزولیشن بالا قبل و بعد از سیلاب کلیبر در استان آذربایجان شرقی در مرداد ماه سال1400 به وضوح دلیل وقوع سیلاب را نشان می دهد.  سیلاب رخداده ناشی از بارش در یک آبخیز محلی(آبخیز چای کندی) به وسعت تقریبی سیزده هزار هکتار و مشرف بر شهر کلیبر می باشد. بارش باران سبب ایجاد یک سیلاب گلی- واریزه ای  با قدرت و انرژی بالایی جهت حمل مواد درشت دانه، رسوبات و تنه و سرشاخه های درختان شده است. این مساله در ویدویی هم که از این جریان گلی- واریزه ای در شبکه ها منتشر شده به وضوح قابل رویت است. جهت آبراهه اصلی این حوضه از شرق به غرب است و در پایین دست به رودخانه اصلی کلیبر می پیوندد و ادامه پیدا میکند. خوشبختانه رودخانه اصلی که در مجاورت شهر کلیبر می باشد و جهت آن جنوبی – شمالی است در این رخداد سیلاب آورد بالایی نداشته است و عامل اصلی همان جریان سیلابی گلی -واریزه ای بوده که از آبراهه شرقی وارد شهر میشود. 

توپوگرافی شدید حوضه چای کندی ، شیب زیاد دامنه ها و آبراهه ها، فرسایش پذیری بالای خاک و سازندهای زمین شناسی ،پوشش ضعیف گیاهی بر روی دامنه ها و استعداد منطقه در بروز بارش های رگباری از عوامل  طبیعی مهم ایجاد خطر در منطقه هستند. پس همانطور که ملاحظه میکنید فی الواقع اصلا رودخانه ای اصلی سد کوچکترین اثری در این پدیده چند بعدی که باعث سیل کلیبردر سال 1400 شد ندارد. اما اینکه چرا به یکباره سیل بهانه ای برای یک بودجه 320 میلیاردی میشود سوالی است که امیدواریم متولیان به  آن پاسخ بدهند.

مهدی معتق

استاد مرکز علوم تحقیقات زمین آلمان و دانشگاه هانفر

مصطفی رشیدپور

دانشجوی دکتری مدیریت آبخیز-آب؛ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و محقق مدعو در مرکز  علوم تحقیقات زمین آلمان