آخرین مطالب

مقاله از مهدی مقدم‌نیا

شیدونه یا شهیدانه محلی نسبت‌داده‌شده به شهید، شاهد و ناظر مقالات علمی

شیدونه یا شهیدانه محلی نسبت‌داده‌شده به شهید، شاهد و ناظر

  بزرگنمایی:
Pdf
عزاداری در دزفول همراه با سنن و آداب رسوم متنوعی است که در نوع خود بی‌نظیر است؛ از آن جمله عَلَم رقصوندن، شمشیر یراق، دوچووه، شبیه درآوردن، به تصویرکشاندن اسرای قیام عاشورا، و...که از میان شمایل تابوت شهید امام و ابوالفضل و نیز سایر شهدا درخور توجه است.

شیدونه یا شهیدانه محلی نسبت‌داده‌شده به شهید، شاهد و ناظر


شیدونه، همان شهیدانه، حجله، حجره و نمایشی از خیمه و یا تابوت منسوب به شهید است. از جمله آثار نهادینه‌شده در فرهنگ دینی مردم دزفول که جزو باورهای اعتقادی و کنش‌های رفتاری و پاک این دیار به‌شمار می‌آید. یکی همین برپایی سنت نخل‌کشی، برپایی شیدانه یا حجره شهدای شاخص کربلا است. «شیدونه امام رضا(ع)»، عباسیه و نلخ ِکلبعلی خان (نلخ در تلفظ دزفولی همان نخل است) که منسوب به شخصیتی به نام کلبعلی خان  است و مورد دیگر در دزفول نقش مذهبی آن‌ها حائز اهمیت ویژه است.
عزاداری در دزفول همراه با سنن و آداب رسوم متنوعی است که در نوع خود بی‌نظیر است؛ از آن جمله عَلَم رقصوندن، شمشیر یراق، دوچووه، شبیه درآوردن، به تصویرکشاندن اسرای قیام عاشورا، و...که از میان شمایل تابوت شهید امام و ابوالفضل و نیز سایر شهدا درخور توجه است
آقای منتظری در این خصوص می‌گوید: شیدونه یکی از نمادهای عزاداری مردم دزفول است که در زبان فارسی آن را «شیدانه» می‌نامند. اغلب هیئت‌های قدیمی و صاحب نام در این شهر یک شیدونه دارند که معمولاً به نام یکی از معصومین یا شهدای کربلا نامگذاری شده است؛ مثلا «شیدونه علی‌اکبر» که شهرت زیادی دارد. شیدونه حجله مانندی است که از چوب ساخته می‌شود و با تصاویری از صحنه‌های عاشورا و شمایلی از ائمه دیواره‌های آن تزیین می‌شوند و در روز تاسوعا و عاشورا در مسیر هیئت‌های عزاداری قرار می‌دهند. معمولاً از داخل شیدونه نذوراتی مانند خرما و حلوا بین مردم پخش می‌شود. شیدونه تقریباً مانند نخل است با این تفاوت که شیدانه بالایش تقریباً صاف و تخت است و سبک‌تر از نخل؛ درنتیجه جابه‌جایی آن آسانتر است. فرهنگ ناظم‌الاطباء شیدانه را درخت عناب که الگو و نشانه‌ای از خون سرخ گلگون‌کفنان دشت کربلا است، ذکر کرده است». 
در پنجاه کیلومتر جنوب‌شرقی شهر دزفول شهرستان شوشتر قرار گرفته است. این دیار نیز مانند دزفول سنت نخل‌کشی را در آیین‌های عاشورایی خود دارد و از دیرهنگام در سنن خود به یادگار محفوظ مانده است. مهندس محمّدعلی چهارمحالی آیین نخل گردانی  در شوشتر را یادآور حمل پیکر مقدّس امام حسین(ع)، ابوالفضل العباس و فرزندان امام معصوم ع می‌داند که در مظلومیت قیام ترسیم و به نمایش درمی‌آید. شهر شوشتر مانند دزفول دارای سابقه دیرینه در برپایی شیدانه است و این حرکت نمادین به عصر صفویه برمی‌گرددد و روزگاری هر کوی و محله در شوشتر نخلی مختص به خود داشته است.
شهر یزد نیز در برپایی آیین نخل‌گردانی جزو معدود و معروف‌ترین‌ها شهرهای ایران در این حرکت سمبلیک است. یزدی‌ها برپاکنندگان این آیین کهن مذهبی در ایام محرم به ویژه ایام تاسوعا و عاشورا در مسجد جامعه نخلی عظیم و آذین‌شده را که نماد تابوت امام حسین(ع) است بر شانه‌های جمعیتی عظیم به حرکت درمی‌آورند.
حجت‌الاسلام شیخ محمدرضا نجف‌سلیم در خصوص این نخل کلبعلی خان می‌گوید: در محله‌ی صحرابدر مغربی و کوچه مسجد صعصعه در اول کوچه باقلیون هیئتی وجود دارد که قدمت آن به بیش از 300 سال پیش می‌رسد و مربوط به قرن 11هجری است. این نخل از چوب‌های بزرگ ساخته شده، دارای دو طاق بزرگ و دو طاق کوچک است که نخل کلبعلی خان یا در اصطلاح محلی نَلخ کلبی خان نام دارد.


این گونه اتاق‌ها که در سراسر ایران به تابوت‌های بزرگ شباهت دارد به نخل نامگذاری شده‌اند و بیشتر در مراسم شهادت اهل بیت پیامبر(ص) به‌خصوص سید و سالار شهیدان امام حسین(ع) و یا شهدای بزرگ کشور آراسته و گردانده می‌شود و شاید علت نامگذاری آن به نخل این باشد که شهید و شهادت نشان از استواری و پابرجایی است و این نخل که با این عظمت ساخته‌شده نشان از بزرگی آن شهید دارد.
در دزفول ضرب المثلی است که می‌گوید: «مَری نَلخِ ‌‌‌(نَخل) کَلبی خٰانَ» کنایه از اشخاص بسیار تنومند است زیرا که نخل مزبور درمیان نخل‌های دیگر در ایام عزاداری بزرگتر و مشخص‌تر است.
تا زمانی که خیابان‌ها در تسخیر سیم‌های برق نبود، این نخل را 15 تا 20 نفر با سلام و صلوات بلند می‌کردند؛ اما دیگر مجال بلندکردن آن نیست. مشابه این نخل که البته از نخل کلبی خان کوچک‌تر هستند، می‌توان در دو محله‌ی قدیمی دزفول کرناسیون و کلانتریان دید. 



 دیگر رسم‌هایی که در دزفول در ایام محرم دیده می‌شود، آراستن شیدونه است. شیدونه که در زبان فارسی آن را شیدانه می‌گویند. حجله مانند و چهار طاقی با چهار گلدسته است که از چوب و در ابعاد مختلف می‌سازند و دیواره‌های داخل و بیرون آن را با تصویر و تمثیل‌هایی از ائمه آرایش می‌دهند و نام‌های مختلفی چون شیدانه حضرت علی‌اصغر(ع) و شیدانه حضرت قاسم(ع) را بر آن می‌گذارند و در روزهای تاسوعا و عاشورا و بعضی هم از اول دهه‌ی ماه محرم آن را از محل خود بیرون می‌آورند و در مسیر عبور هیئت‌های عزادار قرار می‌دهند و از درون آن نان و حلوا و خرمای نذری که از قبل تهیه کرده بودند به مردم و عزادارن می‌دهند.


 نخل‌گردانی


در سال‌های حدود 1340 و قبل از آن نخلی چوبی در محوطه سرمیدان بزرگ همه ساله در ایام محرم حسینی، فصل عزاداری‌ها برپا می‌شد. حاملین نخل که به‌ هزار نذر و نیاز این نماد عاشورایی را به دلی سوخته در فراق ابا عبدالله الحسین به حرکت درمی‌آوردند. تا دوسه سال پیش هنوز اسکلت چوبی این نخل  همچنان در محوطه حیاط اتاق مشایخ انصاری محافظت می‌شد. از روز هفتم محرم، کار آذین‌بستن نخل آغاز می‌شود، با پرده سیاه و شال‌های رنگین باحساسیتی خاص مزین می‌شد و سپس به محوطه سرمیدان بزرگ با تشریفات خاص و با سلام و صلوات و نوحه‌سرایی حمل می‌کردند و در وسط سرمیدان بزرگ روی پایه‌های چوبی مرتفع برقرار شده، محکم بر جای خود نهاده می‌شد. روز عاشورا که فرامی‌رسید، عزاداران کوی مشایخ انصاری (لبته سایر مردم و عزاداران محله‌ها و مناطق دیگر نیز حاضر می‌شدند) نخل را به سمت محله‌های ساکیان و کرناسیون تا رودبند بر شانه‌های عزاداران حسینی حمل می‌کردند. نهایتاً در همان روز مجدداً پس از اتمام مراسم، از مسیر طی‌شده نخل را به سوی سرمیدان بزرگ برمی‌گرداندند. شایان ذکر است که علیرغم کمی کابل‌های برق در مسیر مرحوم آقا سید حسین باب‌المراد" که از بنًاها و معمارهای ممتاز همان محله بود، کارش هدایت این نمایش عاشورایی و اهتمام فوق‌العاده در حفظ و نگهداری از این آیین بود، شدیداً مواظبت می‌کرد تا مبادا به نخل  آسیب برسد  و از برخورد کابل‌های برقی که در مسیر بود، نهایت دقت را به خرج می‌داد، خود و تیم گرداننده نخل متفقاً علمکی‌ها را با چوب‌های بلند در طول مسیر کنار زده و یا بالا می‌کشیدند، راه را برای حاملین نخل هموار می‌ساختند تا آسیبی، افتادنی، برق‌گرفتگی و... بر افراد و اشخاص پیش نیاید. کار ساده ای نبود، خود و تیم مدیریت شده‌اش به نیکوترین شکل ممکن حماسه نخل‌گردانی را برگزار می‌کردند .
 برپایی نخل‌های قدیمی دیار دزفول که امروزه در گوشه و کنار کوچه‌پس‌کوچه بدون حرکت مانده‌اند.


                              روایت حال خوب مردم شوشتر زیر << نخل امام حسین (ع) >>




     تهیه و تدوین: مهدی مقدم‌نیا
     ویراستار: فریده آرامیده

منابع 1. مطالعات میدانی. 2. کانال موزه خانه‌ی دزفول در تلگرام. 3. سایت حسینیه‌ی عباسیه دزفول.
  


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

پاکستان: هیچ نظامی یا غیرنظامی ایرانی هدف قرار نگرفتند

رئیس‌جمهور در دیدار اقشار و منتخبین شهرستان فیروزکوه: دولت به دنبال اولویت‌بندی کمبودها و مشکلات و سپس حل آن‌هاست

پیام مهدی طارمی برای مردم فلسطین

امیرعبداللهیان: هیچ تعارفی با طرف‌های تروریستی در پاکستان و عراق نداریم

اقدام دولت برای حمایت از مستمری‌بگیران

بهره‌مندی هنرستانیها از یک ماه کسری خدمت «سربازی»

یارانه یک میلیونی برای کودکان دارای اختلال رشد 5 دهک اول/ارزیابی 3 ماهه وضعیت رشد کودکان

وزیر دفاع : روسیه باید موضوع تمامیت ارضی ایران را رعایت کند

پالایشگاه‌های چینی برای خرید نفت ارزان راه افتادند

بازار سرمایه و کنترل تورم و نقدینگی و رشد تولید به قلم دکتر جواد درواری

تدوین تله فیلم *خط قرمز*به تهیه کنندگی عباس جاهد در استان اردبیل به پایان رسید

توافق نهایی با هند برای توسعه بندر چابهار

گزارش شرکت مالک نفت‌کش توقیف‌شده آمریکایی از وضع سلامتی گروه کارکنان آن در ایران

در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با وزیر خارجه هند امیرعبداللهیان اعلام کرد: هشدار ایران به آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی

از سرگیری مرمت پل‌بند تاریخی لشکر شوشتر

امیرعبداللهیان: محاسبه رژیم اسراییل در مورد حماس غلط بود/ به نیروهای مقاومت دستور نمی‌دهیم

مرگ دانشمند ایرانی در یک حادثه

ثبت بالاترین مقدار تولید نفت ایران پس از تحریم‌ها

حذف یارانه تعدادی از یارانه بگیران در دی ماه/ ماجرا چیست؟

تراکتور به دور از حواشی به سمت موفقیت

مصرف سرانه نان در کشور سالی 170 کیلوگرم؛ نان ناسالم چه بلایی سر بدن می‌آورد؟

ویتامین‌ها از طریق مکمل‌ها تأمین نمی‌شوند

ابطال شرط سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان از سوی دیوان عدالت اداری

ارتش آمریکا: 16 نقطه یمن را هدف قرار دادیم

آیا شما یک آدم سمّی هستید

واکاوی یک تراژدی / نابغه ای در لجنزار

آغاز جلسه دادگاه لاهه برای پرونده نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه

ارتش یک نفتکش آمریکایی را در دریای عمان توقیف کرد

همدان پایتخت گردشگری آسیا شد

مدیرعامل مرکز مبادله طلا و ارز خبر داد تخصیص اسکناس کشور مبدأ به مسافران تا عید نوروز

طرح آمریکا برای منطقه «بعد از جنگ غزه» با همکاری عربستان

فرصت 2 ماهه بانک مرکزی برای کاهش رشد پایه پولی و نقدینگی

اولین نشست کمیته فلسطین APA رئیس پارلمان کشورهای عربی: ساکنان در برابر جنایات رژیم صهیونیستی شریک جرم هستند

استارت پروژه «نبیل باهویی ٢» با حضور برانکو

وزیر کشور: انفجار تروریستی در کرمان خارج از رینگ حفاظتی مراسم بود

ادغام تعرفه رای دو انتخابات 1402

211 شیء تاریخی ایران در چین

طرح جامع مدیریت دریاچه نمک به تصویب رسید مخبر: دولت با جدیت به دنبال حل مشکلات حمل و نقل عمومی است

رهبر انقلاب در دیدار هزاران نفر از مردم قم: دشمن سیاست «بیرون کشاندن مردم ایران از صحنه» را پیگیری می‌کند

تعلیق از خدمت 4 کارمند شهرداری دزفول

آخرین وضعیت ثبت‌نام در کاروان‌های حج

استفاده از معلم آقا در دبیرستان‌های دخترانه؛ نیازمند مجوز/ تعیین تکلیف مدیران زن مدارس پسرانه

ماجرای ارسال پیامک برای متقاضیان شیرخشک

دبیر هیات بادبانی استان هرمزگان: گسترش گردشگری ورزش‌های دریایی در هرمزگان یک ضرورت است

آغاز دور جدید گرانفروشی بلیت هواپیما؛ بلیت هواپیما به نرخ مصوب نیست

قوه قضاییه: حکم بخش دوم پرونده هواپیمای اوکراینی صادر شد/ متهم ردیف اول بازداشت است

کشف شیشه و هیروئین از یک خودروی سواری در هندیجان

بارورسازی ابر‌ها برای کشوری وسیع همچون ایران اجرایی و عملی نیست

کنعانی: مسئله دریای سرخ معلول است؛ علت نیست/ تدوین سند همکاری با روسیه در گام‌های نهایی است

اختلاف نظر درباره بدهی 100 میلیارد دلاری