بزرگنمایی:

تضاد میان توسعه و حفظ میراث

اندیشه قرن نوزدهمی تضاد میان توسعه و حفظ میراث تاریخی و فرهنگی همچنان چون بختک بر فکر مدیران اجرایی شهرهای ایران جا خوش کرده است. گویا تنها راه توسعه از طریق تخریب میراث تاریخی ممکن است بسیاری از شهرداران امروز حتی بیش از شهرداران نظامی دوران رضاشاه به تخریب بافت ها و سایت‌های تاریخی مشغول هستند. طی 30 سال گذشته به عنوان فرزند دزفول با نگاهی نگران نابودی تدریجی بافت کهن دزفول را دنبال کرده‌ام که به نام طرح های توسعه یکی از کم نظیرترین بافت‌های شهری ایران را به نابودی کشانده است طراحی هایی که هیچ یک از آنها به توسعه حقیقی این شهر کمک نکرده و مهم‌ترین نتیجه آنها نابودی بافت تاریخی دزفول بوده است. آسیب تحمیل شده بر این شهر تاریخی ده‌ها برابر بیش از تمام موشک های صدام در جنگ تحمیلی بوده است.
امروز، اما نگاه نگران من به زادگاهم به نگاهی وحشت زده بدل شده، چرا که خبر آن است که مدیران شهری به نام ساخت یک زیپ لاین شروع به تخریب و ساخت و ساز در سایتی عیلامی مشغول هستند که اصولاً باید محل کاوش تیم های باستان شناسی باشد اگرچه کرانه شرقی رودخانه دز محل تشکیل شهر ساسانی دزفول بوده است، اما از پیش، این گمانه وجود داشته که کرانه غربی رود دز محل تمدن های شهری دوران عیلامی بوده است. قرار گرفتن ساحل غربی دز در محدوده پادگان نظامی به نوعی مانع از کاوش ها و  مطالعات باستان شناسی پس از ساخت پل سوم دزفول یکی از مهم ترین بخش های باستانی کرانه غربی رود از پادگان نظامی جدا شد، اما به جای آنکه این مهمان کاوش باستان شناسان شود، با ناباوری بلافاصله شاهد ساخت و سازهای بدون مجوز بود. بعد از چند دهه ساخت و ساز در این سایت باستانی، اکنون اما شهرداری دزفول با شعار توسعه پایدار، شروع به ساخت یک زیپ لاین در محلی کرده که نتیجه مستقیم آن تخریب بازمانده دهانه قنات های دوران عیلامی در دزفول است ساده ترین سوال از مدیران شهری این است که آیا تنها نقطه مناسب برای ساخت این پروژه در تمام طول بلند رودخانه دقیقاً روی قناتهای عیلامی است. آیا زمان آن نرسیده است که به یک قرن تجربه مداخلات ناصواب و بیهوده در سایت‌ها و بافت های تاریخی پایان دهیم دزفول، فروردین 1371 قریب 30 سال پیش وقتی که این عکس را می گرفتم حتی در دورترین لایه های ذهنم این گمان وجود نداشت که بعدها نگاهم در عکس نه تنها بر بافت تاریخی شهر، بلکه به ساحل غربی رودخانه دوخته خواهد شد.

دکتر رضا مسعودی نژاد

عضو هیئت علمی دانشگاه شرق شناسی لندن

روزنامه اعتماد پنجشنبه 5 تیرماه 1399، 3 ذیقعده 1441 ، 25 ژوئن 2020 ، سال هیجدهم شماره 4676