بزرگنمایی:

*بودن یا نبودن ، مسئله این است ...*

در خصوص بحث احداث زیپ لاین ، پل طبیعت و یا هر الحاقیه ای بر بافت باستانی و بستر رودخانه به نکاتی باید اشاره کرد که خدمت شما تقدیم می کنم .

 طبق تحقیقات به عمل آمده و فرضیات علمی موجود ،غالب تمدنهای باستانی در کنار رودخانه ها و منابع 
آبی شکل گرفته اند و در این میان ساحل دز سکونت گاه و مهد تمدن شهری پیش از دوران ساسانی است که 
حتی پیش از شکل گیری دزفول ، تاریخ شهرنشینی در ساحل غربی دز را به دوران عیلامی ، منسوب می کنند 
(حد فاصل بین شهر دزفول و اندیمشک یا همان " تپه چرمه " یا محل پایگاه هوایی) از این میان می توان به 
مسیر قناتهای مسیر غربی که در نقشه های نظامی آمده است ، اشاره نمود که آبشخور این قناتهای (قمش) 
باستانی " کانال اونتاش ناپیریشا " می باشد .
 این کانال مهم دردیواره ضلع غربی رودخانه دزفول بنام کتهای دستکندی یا به اصطالح دزفولی " جامن
قاسوم " معروف می باشد که دردونه ( ساختمان ورودی ساخته شده ی استوانه ای به ارتفاع 5 متر از کف 
رودخانه با دریچه های آب بر طاقی شکل) که تا قبل دهه 70 شمسی وجود داشته است ( تصاویر شماره 1 تا 
3 ) و بر اثر خراش وساخت وساز بدون مطالعه در پایین و بالای این اثر ملی تاریخی ( تحت عنوان کوی حافظ
) قسمتهای اصلی دهانه و میل چاههای این کانال ، توسط شهرداری دزفول تخریب و مدفون شد

نکته قابل تامل در طراحی شهری توجه به ریخت شناسی و شکل گیری شهرها از لحاظ بافت اجتماعی بوده 
که بعنوان فرهنگ و هویت بخشی در تمام جوامع متمدن مورد استفاده قرار می گیرد .
شکل گیری شهر دزفول از دو جهت قابل بررسی است :
- شکل شهر چگونه است ؟
- ساکنان یک شهر چه می بینند ؟
 اهمیت به خاطرات جمعی و تاریخی یک شهر از دید بینندگان ساکن در شهر با توریست غیر ساکن قابل 
مقایسه نیست . خاطرات تاریخی بخشی از هویت بخشی و احترام به پیشینه الیه های تمدنی گذشتگان هستند 
که ساکنین و بزرگ شدگان این دیار همواره از مسیولین خدمات شهری مطالبه کرده اند . بعنوان مثال ، خانه 
پدری و ساحل رودخانه را با همان شکل قبلی دوست داریم حفظ شود و شاید دلیل خروج مردم یک دیار به 
تفرجگاههای خارج از شهر دزفول ( سردشت و شهیون و ...) همان دست نخوردگی و دخل تصرف طبیعی و 
عوامل مداخله گر باشد (نقل قول از : دکتر رضا مسعودی نژاد . دکتری برنامه ریزی توسعه منطقه ای دانشگاه
لندن) .
 دخل و تصرف در کرانه های رودخانه دز با حجم زیادی از آثار طبیعی و باستانی ، پاک کردن خاطرات 
جمعی محسوب می شود .
 ساختار تنیده ی معمار ی و روابط پیچیده فرهنگی شهر دزفول ( بافت قدیم) حکایت از شکل گیری وتجربه 
شهری طولانی دارد که طی قرنها بدست آمده و هرگونه خلل در آن باعث قطع ارتباط فرهنگی خواهد شد


نمونه بدون مطالعه این مدعا ، جاده ساحلی دزفول است که نه تنها مشکل ترافیک را حل نکرده ، بلکه باعث 
جدایی بافت مسکونی از ساحل رودخانه و در نتیجه نابودی بخش اعظمی از آثار تاریخی و ملی نظیر دیواره 
شرقی و آسیابهای آبی وپل باستانی را در پی داشته است .
همچنین طرحهای دیگر بدون مطالعه نظیر طرح قائم و پارکینگ قلعه ، از آن جمله اند ...
در این خصوص طرح توسعه پایدار و سیاست گزاری کانال مدیریت خدمات شهری می تواند علاوه بر توزیع 
جمعیت ، به رونق اقتصادی از طریق جذب گردشگر فرهنگی کمک کند و آثار تاریخی و بافت قدیم شهری را ، 
سدی در مقابل توسعه ی شهری نبیند.
 با مطالعه ی الگوهای موفق طرحهای خدمات شهری ( در کشور و خارج از آن) که منجربه گردشگری و 
توسعه پایدار شده اند، می توان دریافت پتانسیل بافت تاریخی در مسیر رودخانه دز، مملو از دیدنی های تاریخی 
و پر تراکم با ارزش است که حضور پدیده ی جدیدی را بعنوان پل طبیعت یا هر سازه ی دیگر را نمی پذیرد . 
 استفاده از تکنولوژی و مواهب مدرنیته در ساخت تفرجگاها و مکانهای تفریحی نیاز جامعه ی شهری می 
باشد که همواره به رشد و پیشرفته جامعه و توزیع جمعیت کمک می کند ، مانند طرح (چشم لندن )چرخ فلک 
روی رودخانه تایمز در شهر لندن( تصویر شماره 4) ، که لزوم مطالعات پیچیده ی ریخت شناسی شهری برای
هویت بخشی فرهنگی را در قالب مکان یابی دقیق سواحل رود دز ، ضروری می کند. 
مشکل اصلی در توسعه شهری در کجاست ؟ 
 شاید مشکل اصلی عدم هماهنگی سه سازمان متولی خدمات شهری دانست : 
وزارت مسکن شهرسازی . وزارت میراث فرهنگی و شهرداری
به همین منظور وظایف سازمان های متولی این گونه طرحهای ملی را متذکر می شویم :
وزارت مسکن و شهرسازی ( برنامه ریزی برای سیاستهای کانال جمعیتی و ...) 
وزارت میراث فرهنگی  (نظارت بر مصوبات وزارت مسکن برای صیانت از آثار تاریخی و ...) 
شهرداری ( اجرای مصواب وزارت مسکن و طرحهای شهری با مجوز میراث فرهنگی ، محیط زیست و سازمان 
آب)
که متاسفانه بخاطر عدم نفوذ سیاسی و مالی در دو وزارت خانه( مسکن و میراث) و اتلاف وقت طولانی برای 
تحقق طرحهای خدمات شهری ، شاهد دخالتهای شتابزده و بدون مطالعه از سوی شهرداری ها در سطح کانال 
کشور بوده ایم . 
امید داریم که با وفاق ملی سازمانهای ذی ربط شاهد این گونه از طرحهایی که جامعه را دچار تشویش و 
نگرانی می کنند ، نباشیم .

 # *دکترسیدنظام الدین امامی فر*
 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد
 تابستان 99