بزرگنمایی:

صنعت سیمان در بورس به قلم  دکترسید جواد درواری

سیمان یکی از کاربردی­ترین و پرمصرف‌ترین کالاها در جهان است و از اصلی­ترین مواد اولیه در تهیه بسیاری از مصالح ساختمانی و زیر ساخت­های کشورها مانند پل، جاده، سد، تونل، بندر و ‌اسکله است و از صنایع راهبردی کشورها که نقش مهمی در توسعه‌ اقتصادی و عمران ملی ایفا می‌کند و گسترده‌ترین سطح تولید را بین صنایع مختلف به خود اختصاص داده است. همچنین سیمان به عنوان یک کالای استراتژیک در جوامع و لازمه توسعه واشتغال و پیشرفت مورد توجه قرارگرفته است و تولید سیمان به عنوان یکی از شاخص‌های رشد و توسعه در هر کشوری شناخته می‌شود. مواد اولیه صنعت سیمان را سنگ‌آهک، سنگ گچ، سنگ سیلیس، سنگ‌آهن، سنگ آلوویوم، خاک مارل، پوزولان، سرباره و ... تشکیل می‌دهند. دسترسی به منابع معدنی غنی برای سال‌های آتی جهت تولید، یکی از موارد با اهمیت در کارخانه‌های سیمان است.

با توجه به آمارهای تولید جهانی، ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سیمان در جهان و جزو 10 کشور اول تولید این محصول به حساب می‌آید. ایران در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه، پتانسیل خوبی برای افزایش تولید و صادرات سیمان دارد. سنگ آهک یک ماده معدنی با ارزش و در عین حال بسیار فراوان و با توزیع مناسب در ایران است که به عنوان ماده معدنی موثر در تهیه و تولید سیمان کاربرد دارد و گفته می شود یک درصد از ذخیره آهک دنیا در ایران قرار دارد. قرار گرفتن در موقعیت استراتژیک منطقه ای به لحاظ بازار مصرف این محصول، از مزیت های این صنعت به شمار می آید. بدلیل فشار ناشی از تحریم‌ها، صادرات سیمان به سختی صورت می‌گیرد. صنعت سیمان برای مدت‌ها در بازار سهام نتوانست به ارزش واقعی خود دست یابد و در بازار فیزیکی هم با چالش‌های زیادی روبرو بود.

صنعت سیمان یکی از صنایع مهم در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد و تعداد زیادی از شرکت­های سیمانی در بازار سرمایه حضور دارد و حدود 2 درصد از ارزش بورس اوراق بهادار تهران را به خود اختصاص داده­اند. طبق آمارهای موجود، حدود 90 درصد از سیمان کشور تحت کنترل دولت و نهاد­ها مانند سازمان تامین اجتماعی، بنیاد مستضعفان و ... می باشد و سازمان تامین اجتماعی با بیشترین سهم، حدود 20 میلیون تن از تولید سیمان کشور را در اختیار دارد. از طرف دیگر چون مصرف اصلی این محصول نیز در پروژه های عمرانی و توسط خود دولت انجام می شود، به نوعی تضاد منافع پیش آمده و انتظار پیگیری های زیادی از سمت سهامداران برای مشکلات صنعت نمی رود و همانطور که در سال های گذشته شاهد بودیم، این صنعت با حداقل حاشیه سود در حال فعالیت بوده است. رشد اصلی قیمت سهام گروه سیمان از سال 1398 به بعد و با عرضه سیمان در بورس کالا صورت پذیرفت.

یکی از مهمترین چالش های صنعت سیمان افزایش هزینه های تولید به دلیل افزایش قیمت حامل های انرژی و افزایش قیمت ارز و تحریم های ظالمانه بود. با این وجود تداوم قیمت گذاری دستوری از سوی دولت مانع از این شد که قیمت سیمان افزایش یابد. از سوی دیگر با توجه به اینکه 20 درصد خرید تجهیزات مورد نیاز کارخانجات سیمان با ارز انجام می‌گیرد، افزایش ناگهانی نرخ ارز در سال گذشته، هزینه‌های هنگفتی را به این صنعت تحمیل کرده و راه را برای نوسازی و بهسازی صنعت سیمان تا حدی ناهموار کرد. افزایش قیمت گاز از مهمترین چالشهای، پیش روی سیمان در سال جاری است. افزایش هزینه حمل و نقل ، رشد قیمت آجر، رشد قطعات فنی و افزایش قیمت کیسه سیمان از جمله عوامل افزایش قیمت سیمان است. همچنین با افزایش حقوق و دستمزدها در سال جاری در می یابیم که هزینه های تولید تا چه اندازه با موانع جدی و رشد سرسام آور مواجه می شود. این در حالیست که همچنان شاهد قیمت گذاری دستوری سیمان هستیم. قیمت‌گذاری دستوری معمولاً در مورد کالاهایی صورت می‌گیرد که حجم عرضه کمتر از تقاضای بازار باشد و حاشیه سود صنعت را به شدت کاهش می­دهد. حال‌آنکه صنعت سیمان در حال حاضر با حدود 20میلیون تن مازاد تولید (نسبت به ظرفیت اسمی) هم مواجه است.

علاوه بر موارد فوق، کاهش بودجه‌های عمرانی کشور، تأثیری مستقیم بر کاهش مصرف سیمان در کشور داشت و مصرف سیمان در کشور را پایین آورد و همچنین وقوع جنگ در کشورهای همسایه و منطقه مانند سوریه، عراق، افغانستان و … و همچنین اعمال محدودیت‌های شدید از سمت کشورهای همسایه همچون عراق برای واردات سیمان، باعث شده تا آمار صادرات سیمان از کشور به‌شدت کاهش پیدا کند و واحدهایی که در سال‌های گذشته به‌خصوص در استان‌های مرزی (در غرب کشور) با نیم‌نگاهی به صادرات راه‌اندازی شدند، با چالش روبه‌رو شوند و از همه مهمتر وجود تحریم­های ظالمانه باعث می­شود که صنعت سیمان همانند دیگر صنایع که نیاز به ارتقای تکنولوژی، روز آوری، سرمایه‌گذاری، بازسازی و نوسازی دارد نتتواند خود را بروز کرده و با دنیا رقابت کند.

در خصوص تجربه عرضه سیمان در بورس کالا همواره در عرضه محصولات در بورس کالا تلاش می‌شود تا امکان سوء استفاده برخی افراد از معاملات وجود نداشته باشد که در حوزه معاملات سیمان نیز تمهیداتی در نظر گرفته شده تا خریداران واقعی حضور یابند و مشتریان خرد نیز امکان خرید داشته باشند؛ موضوع کلیدی در این زمینه شفافیت آماری معاملات بورس است که به بسیاری از نابسامانی‌های مبادلات سنتی پایان می‌دهد. واحدهای تولیدی انگیزه بالایی برای کشف قیمت سیمان در بورس کالا داشتند. شایان ذکر است، باید قیمت پایه ای برای محصولات در نظر گرفته شود و  همچنین عمق بخشیدن به عرضه سیمان در بورس کالا موجب شکل‌گیری نرخ موثر سیمان و به حداقل رسیدن نقش سودجویان در قیمت‌ خرده‌فروشی‌ها می‌شود. خوشبختانه با عرضه سیمان در بورس، دلالی کمرنگ شده و با روند فعلی از منافع این بازار، هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده نهایی نفع می‌برند. دلال‌ها و مافیای بازار سیمان تلاش زیادی برای توقف عرضه سیمان در بورس کالا طی سالیان گذشته تا حال انجام داده­اند و در مواردی نیز موفق بودند و پس از کش و قوس‌های فراوان، در نهایت سیمان در بورس کالا عرضه شد. عرضه سیمان دربورس کالا نمونه بارزی از حذف رانت و فسادو التهاب قیمتی در این بازار می­باشد به طوریکه صنایع و مصرف کنندگان در قیمت‌های متعادل و در بستری شفاف از مواهب سازوکار بورس کالا بهره‌مند شدند و دلالی در بازار سیمان نیز به وضوح کاهش یافته است.

با توجه به مطالب بیان شده فوق و بدلیل گستردگی مصارف سیمان در سایر صنایع و همچنین چالش­های پیش روی صنعت سیمان، انتظار می رود که دولت قیمت گذاری دستوری را حذف نموده و روند فعلی عرضه در بورس کالا حمایت کند تا دست سود جویان کوتاه شود و همچنین موانع موجود در مسیر صادرات سیمان و مباحث انرژی صنعت را برطرف نماید تا شاهد رشد و توسعه این صنعت و به تبع آن شاهد رشد سهام شرکت های تولید سیمان در بورس اوراق بهادار باشیم.