بزرگنمایی:

عوارض مرگبار داروهای تبلیغی در ماهواره و اینستاگرام
   
 پوکی استخوان، مشکلات قلبی-عروقی، از دست دادن کلیه و کبد، آسیب‌ به مغز، سیستم گوارشی، پوست، لثه، دندان، چشم و حتی اعتیاد به موادمخدر صنعتی ازجمله عوارض مصرف داروهایی است که در ماهواره و شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌شوند

«مون فیس (صورت گرد) شوید»،  «قد خود را چند سانت افزایش دهید»، «با قرص‌های گیاهی، چربی‌های اضافه را حذف کنید»، «در کمتر از یک هفته جوان شوید»، «جنسیت نوزادتان را تعیین کنید»، «دندان‌های سفید داشته باشید» و...، اما پیش از همه اینها یا مرگ را تجربه می‌کنید یا با عوارضی ازجمله پوکی استخوان، مشکلات قلبی-عروقی، از دست دادن کلیه و کبد، آسیب‌ به مغز، سیستم گوارشی، پوست، لثه، دندان، چشم و حتی اعتیاد به موادمخدر صنعتی مواجه خواهید شد.

دلیلش هم استفاده از محصولات سلامت‌محور ازجمله دارو، موادغذایی، آرایشی، بهداشتی و مکمل‌هایی است که این روزها علاوه بر شبکه‌های ماهواره‌ای در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی ازجمله اینستاگرام و تلگرام هم موج می‌زنند؛ هر کدام‌شان هم ادعای واهی تأییدیه سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) یا وزارت بهداشت ایران را دارند! البته براساس قوانین موجود، تبلیغات دارو غیرمجاز و غیرقانونی است، اما همچنان این محصولات تبلیغ می‌شوند و برخی از آنها با وجود هشدارهای وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو مبنی بر خطرناک بودن مصرف‌شان هم همچنان محبوبیت زیادی بین مردم دارند؛ ازجمله داروهای کاهش‌دهنده و افزایش‌دهنده وزن، فرآورده‌های مؤثر بر میل جنسی، دارو و اقلام آرایشی مؤثر در زیبایی و رشد مو، فرآورده‌های افزایش تمرکز و داروهای افزایش‌دهنده قد که از سوی افراد فاقد صلاحیت و به‌صورت قاچاق در تبلیغات فضای مجازی و ماهواره‌ها به فروش می‌رسند. اما در یک کلام به تأکید متخصصان حوزه دارو، این محصولات چون قابل پیگیری و استعلام از سامانه TTAC و شماره پیامکی20008822 نیستند، فاجعه‌بارند و نباید حتی یک‌درصد به استفاده از آنها فکر کرد.

به‌گفته آنها، معجزه سلامتی درباره این محصولات فریبی بیش نیست و با وجود اینکه برخی هم جزو برندهای مطرح دنیا هستند، اما بخش قابل‌توجهی از آنها در ایران تولید می‌شوند و تولیدکنندگان آن هم هیچ تخصصی در حوزه داروسازی ندارند، اما با استفاده از موادمخدر یا کورتون‌ها آثار فریبنده و زوداثر این داروها را افزایش می‌دهند. پیش از این هم محمد هاشمی، دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران از نتایج تکان‌دهنده بررسی تعدادی از این داروها خبر داده و گفته بود: «این داروها نه‌تنها گیاهی نیستند، بلکه به‌دلیل داشتن هورمون تیروکسین و ایجاد پرکاری تیروئید به‌صورت مصنوعی باعث لاغری می‌شوند. برخی از آنها هم حاوی ماده‌ای است به نام گرد فرشته (نوعی مخدر) که باعث بی‌اشتهایی فرد می‌شود.» 

تشدید بیماری با مصرف داروهای تبلیغاتی 
«آنقدر که شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی درباره معجزات برخی داروها و محصولات زیبایی و پوستی تبلیغ می‌کنند، خود شرکت‌های تولیدکننده ادعای چنین معجزاتی را ندارند، اما روزانه حداقل 2بیمار داریم که عوارض پوستی ناشی از مصرف این محصولات را به‌صورت موضعی داشته‌اند و نگرانی جدی هم درباره کسانی است که به‌صورت خوراکی این داروها را مصرف کرده‌اند و با عوارض بیشتری مواجه شده‌اند.» 

این نکاتی است که سیمین ابراهیم‌زاده، متخصص پوست و مو به همشهری می‌گوید: «داروهایی که از طریق ماهواره یا فضای مجازی خریداری می‌شوند، علاوه بر مضرات و عوارضی که بر جای می‌گذارند، به این دلیل خطرناک هستند که مصرف‌کنندگان دلیل اصلی مشکلی که برای آنها به‌وجود آمده را نمی‌دانند و تنها به صرف تبلیغی که می‌بینند اقدام به خرید می‌کنند. این اتفاق می‌تواند منجر به تشدید بیماری در آنها شود.»

به‌گفته این پزشک، بسیاری از این داروها منجر به نازکی پوست، قرمزی و ایجاد لک‌های پوستی می‌شود: «برخی از این داروها برندهای معتبر دنیا هستند، اما چون به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند، اصل بودن آنها به هیچ عنوان قابل تشخیص نیست. از سوی دیگر ممکن است تاریخ انقضای آنها تمام و دوباره ثبت شده باشد. ترکیبات قید شده روی جعبه این داروها هم عمدتا با محصول اصلی متفاوت است.»‌

او تأکید می‌کند: «استفاده از محصولات سلامت‌محور خارج از مسیرهای تأییدشده وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. چند سال پیش هم در صدا و سیما کرم زیبایی حلزون تبلیغ شد که هم پول مردم را هدر داد و هم اثربخشی نداشت؛ به همین دلیل توصیه می‌شود که مصرف دارو و محصولات سلامت‌محور با تجویز پزشکان صورت بگیرد تا تداخلی در روند درمانی افراد نداشته باشد.» 

4 روش پیگیری اصالت محصول 
«تبلیغات برای همه کالاهای تولید شده توجیه‌پذیر و قابل‌قبول است؛ به جز دارو. در هیچ کجای دنیا دارو تبلیغ نمی‌شود و تنها جایی که با اطمینان می‌توان آن را خریداری کرد، در داروخانه با نسخه پزشک یا بدون نسخه پزشک با مشاوره داروسازان است. اما تبلیغ درباره دیگر محصولات سلامت‌محور باید در حد و اندازه مشخصی باشد که سازمان نظام پزشکی و سازمان غذا و دارو اجازه می‌دهند. هرگونه بزرگ‌نمایی یا نسبت‌های فوق‌العاده به محصول مجاز نیست؛ هرچند که درباره تبلیغ همین محصولات هم شرایط خاصی وجود دارد.»

نوشین محمدحسینی، سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو اینها را می‌گوید و توضیحات بیشتری درباره محصولات سلامت‌محوری که در فضای مجازی و ماهواره تبلیغ می‌شود، به همشهری می‌دهد:‌ «اینکه در چه جاهایی می‌توان تبلیغ محصولات سلامت‌محور را پذیرفت وابسته به این است که اگر خلاف آن اثبات شد، منابع قابل دسترس، شکایت‌پذیر و قابل پیگیری وجود داشته باشد. بر این اساس، تبلیغ این محصولات در مجلات معتبر یا رسانه ملی که ناشر مشخص دارند قابل اعتماد است، اما چیزی که در ماهواره یا فضای مجازی تبلیغ می‌شود، قابل تأیید نیست و گاهی آنها از کلمات فریبنده‌ای ازجمله «مورد تأیید وزارت بهداشت» هم استفاده می‌کنند، ولی معلوم نیست وزارت بهداشت کدام کشور منظورشان است!»‌

به‌گفته این مسئول اگر از این محصولات استفاده شود باید مشخص باشد که مصرف‌کننده درصورت نداشتن رضایت، می‌تواند از چه کسی و به کجا شکایت کند: «برای استفاده از محصولات سلامت‌محور فرد باید اطلاعات واقعی به‌دست بیاورد. ممکن است کسی به‌دلیل ناراحتی کلیه، کمبود یا اضافه وزن، فشار خون و... ‌برای مصرف برخی محصولات مجاز نباشد و اگر در پشت این تبلیغات کسی پاسخگوی چنین مواردی نباشد، استفاده از محصول تبلیغ شده به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. این در حالی است که تبلیغ‌کننده چنین محصولاتی در شبکه‌های اجتماعی و اینستاگرام یا ماهواره، برای دستیابی به اهداف تبلیغاتی‌شان، اطلاعات غلط هم به مردم می‌دهند و جان و سلامتی آنها را به خطر می‌اندازند.»

او درباره اینکه تبلیغات مکرر این محصولات گاهی از سوی افراد معروف انجام و منجر به اعتماد مردم می‌شود، هم می‌گوید: «سواد سلامت در جامعه پایین نیست، کسی برای مشکل دندانپزشکی به متخصص قلب مراجعه نمی‌کند، پس نباید تبلیغات این محصولات بدون مجوز، حتی از سوی چهره‌های معروفی در جامعه منجر به اعتماد و خریداری آن محصولات شود. با وجود این درباره اصالت یک محصول سلامت‌محور، سامانه TTAC اطلاعات لازم را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد. از طریق ارسال بارکد به شماره پیامک20008822 هم می‌توان نسبت به اصلی بودن یک محصول اطمینان حاصل کرد. برای رهگیری اطلاعات دارویی هم 2روش وجود دارد؛ اول مراجعه به نزدیک‌ترین داروخانه و کمک گرفتن از مسئول فنی و دوم تماس با شماره تلفن‌های 1182 (تهران) و 190 (سراسر کشور). محصولی که قابلیت پیگیری از طریق این روش‌ها را نداشته نباشد، اصالت ندارد و نباید به هیچ عنوان مورد استفاده قرار بگیرد.» 

کاهش سایز در یک جلسه؛ یعنی آسیب به ارگان‌های بدن 
«همین‌قدر که انتقال زمین به سیاره دیگر غیرقابل باور است، بیان جملاتی ازجمله معجزه قرن، افزایش قد، لاغری در کوتاه‌ترین زمان و... هم باورپذیر نیست. اگر چیزی واقعا قادر باشد که فرد را در یک جلسه، یک سایز لاغرتر کند به این معناست که به تمامی ارگان‌های داخلی او آسیب‌زده است.» این هم هشداری است که سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو درباره محصولات سلامت‌محور تبلیغ شده در ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌دهد و می‌گوید: «درباره آثار منفی استفاده از محصولاتی که در فضای مجازی و ماهواره‌ها به فروش می‌رسند، گزارش‌های زیادی داریم؛ مواردی ازجمله اعتیاد، پوکی استخوان، زخم معده، مشکلات قلبی ـ عروقی، آسیب به چشم و... .»

به‌گفته محمدحسینی برخی از این محصولات منجر به مرگ افراد هم شده‌ است: «این محصولات حاوی ماده مخدر ازجمله شیشه هستند و فرد با مصرف آن در روزهای ابتدایی به سرعت پاسخ می‌گیرد و تصور می‌کند که از محصول خوبی استفاده کرده و آن را ادامه می‌دهد؛ درحالی‌که به‌طور مداوم مشغول آسیب زدن به ارگان‌های داخلی بدنش است. این ارگان‌ها هم تا متلاشی شدن، علائمی ندارند و فرد زمانی آگاه می‌شود که آنها را از دست داده و بسیار دیر شده است.»

مرگ، از دست دادن کامل کبد و کلیه ازجمله عوارضی است که این مسئول درباره استفاده از داروهای گیاهی لاغری به آنها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد:‌ «ازجمله این محصولات قرص لاغری‌ای با نام گلوریا بود که چندین مورد مرگ داشت. این وضعیت مشابه کسی است که بیش از اندازه از موادمخدر استفاده و اوردوز می‌کند.»

او عوارض مصرف محصولات زیبایی و پوستی را هم مشابه همین شرایط می‌داند:‌ «اساسا مون‌فیس شدن (گردی صورت) یک عارضه جانبی مصرف بیش از اندازه کورتیکواستروئید (کورتون) است، اما فرد زمانی به این مرحله می‌رسد که استخوان‌هایش پوک شده است. مصرف خودسرانه، غیرمنطقی و خارج از توصیه پزشک کورتون‌ها عوارض زیادی دارد و نتیجه آن از بیرون گرد شدن صورت و از درون از بین رفتن اعضای داخلی ازجمله استخوان، دندان، آسیب به پوست و لثه و... است.»

این مسئول درباره اینکه آیا نیاز است اقدامات جدی‌تر صورت بگیرد، می‌گوید: «از نظر قانونی در این‌باره مشکل چندانی نداریم، اما فضای مجازی کاملا بی‌در و پیکر است. اگرچه به‌طور مداوم پیگیری و شناسایی این تخلفات در حال انجام است و سایت و پیج‌های متخلف فعال در این حوزه بسته می‌شوند، اما بلافاصله مشابه آن، دوباره شروع به‌کار می‌کنند. بیشتر سرورهای این پیج‌ها هم در ایران قرار ندارند و دسترسی برای بستن‌شان نداریم. درباره ماهواره‌ها هم شرایط همین است. چیزی که می‌تواند در این‌باره کمک‌کننده اصلی باشد، اطلاع‌رسانی درست و دقیق و هوشیاری خود مردم است تا آنها مشتری خود را در جامعه ما پیدا نکنند. مردم باید یک چیز را به‌خوبی بدانند؛ اینکه جای دارو در داروخانه است. اگر مثلث سلامت (بیمار، داروساز و پزشک) وجود نداشته باشد، حلقه سلامت تکمیل نخواهد شد.»‌

پوکی استخوان و آسیب مغزی محصولات ماهواره‌ای
«تمام داروهایی که در شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای به‌عنوان داروی خارجی در حال تبلیغ هستند، در ایران و از سوی افرادی تولید می‌شوند که هیچ صلاحیت علمی ندارند. تبلیغات این محصولات نشان‌دهنده تقلبی و غیرمجاز بودن آنهاست؛ چراکه دارو و حتی داروهای بدون نسخه (OTC) به‌دلیل ایجاد فرهنگ غلط استفاده بیش از حد، اجازه تبلیغ را ندارند، اما این داروها تبلیغ و فروخته می‌شوند و تأثیر منفی بر سلامت مردم دارند.»

همایون سامه‌یح، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و کارشناس حوزه دارو با بیان این مطلب نسبت به تولید این محصولات در شرایط کاملا غیربهداشتی و غیرعلمی هشدار می‌دهد و به همشهری می‌گوید: «این محصولات در ایران تولید می‌شوند و تولیدکنندگان آن هم هیچ تخصصی در حوزه داروسازی ندارند. آنها تنها به صرف اطلاع از فرمولاسیون یک دارو اقدام به تولید می‌کنند و در برخی از آنها موادی استفاده می‌شود که بر متابولیسم و سلامتی بدن اثر منفی دارد و عوارض آنها طولانی‌مدت در افراد باقی می‌ماند. یک دوره استفاده از این داروها برای چاقی باعث می‌شود طی مدت 3سال، فرد دچار پوکی شدید استخوان شود که هیچ درمانی ندارد و شکستگی‌های شدید لگن در این افراد گزارش می‌شود.»

سامه‌یح درباره عوارض مشابه در داروهایی که برای لاغری تبلیغ می‌شوند هم می‌گوید: «تأثیر این داروها بر مغز غیرقابل برگشت است. موادی در این داروها استفاده می‌شود که مخدر هستند و منجر به بی‌اشتهایی می‌شوند. داروهای دیگر ازجمله مسکن‌ها، داروهای ریزش مو و افزایش قد و... هم اگر عوارض جانبی نداشته باشند، 100درصد بی‌اثر هستند. قوی‌ترین داروهایی که در دنیا به‌صورت علمی ساخته و تأیید شده یک‌دهم اثر داروهایی که این افراد در تبلیغاتشان ادعا می‌کنند را ندارند. این افراد از نقاط ضعف مردم برای پر کردن جیب خودشان سوءاستفاده می‌کنند.»

او در پاسخ به این سؤال که آیا راهکار قانونی برای جلوگیری از تبلیغات وجود ندارد، می‌گوید: «جلوی تبلیغات ماهواره‌ای و فضای مجازی را نمی‌توان گرفت، اما مسئولیت پیگیری چنین مواردی بر عهده وزارت بهداشت است که به مراجع قضایی شکایت کند. پیگیری منابع فروش این محصولات هم به‌راحتی از سوی نیروی انتظامی قابل انجام است.»