بزرگنمایی:

در روز چهارم ماه اوت سال 2016، پایگاه باستان‌شناسی فاناگوریا از کشف قطعه‌ای از یک کتیبه و دژی بزرگ متعلق به زمان داریوش بزرگ در شبه‌ جزیره تامان، در استان کوبان روسیه (در ساحل شرقی تنگه کرچ (بُسفُر کیمری) میان دریای سیاه و دریای آزوف)، خبر داد. این کتیبه در کاوش‌های هیأت باستان‌شناسی روس، به سرپرستی ولادیمیر کوزنتسُف، در لایه منسوب به ربع دوم سده پنجم پیش‌ازمیلاد در بخش موسوم به آکروپولیس فاناگوریا به دست آمده است. اثر مورد بحث قطعه‌ای از یک سنگ تراش‌خورده مرمرین است که روی آن بخشی از یک متن به خط میخی پارسی باستان باقی مانده است. نوشته بازمانده روی این سنگ تنها حدود ده تا پانزده درصد از یک متن سلطنتی هخامنشی است. از آنجا که بخشی از نام داریوش در این تکه بازمانده قابل تشخیص است، می‌توان تاریخ حجاری این کتیبه را به دوره فرمانروایی داریوش بزرگ هخامنشی منتسب کرد. در کتیبه‌های داریوش در نقش‌رستم  و شوش، پس از ایونی‌ها، از دو قوم با نام سکاهای آن سوی دریا (فرادریا) و اسکودرا به عنوان ملل تابع شاهنشاهی هخامنشی یاد شده است. تصویری از نمایندگان این دو قوم نیز بر سنگ‌نگاره مشهور به «حاملان تخت داریوش» در تخت‌جمشید قابل مشاهده است. علاوه بر این، تاریخ‌نگاران یونانی حوادث مرتبط با لشکرکشی‌های داریوش به شرق و غرب شاهنشاهی هخامنشی و بویژه نبردهای او با یونانیان و سکاهای غربی را گزارش کرده‌اند. هرودوتوس، مورخ یونانی، در چهارمین کتاب از تواریخ خود، شرح مفصلی از لشکرکشی داریوش به غرب و شمال‌غرب دریای سیاه و تعقیب سکاها آورده است. بنا بر این گزارش، داریوش پل عظیمی بر تنگه بُسفُر ساخت و وارد قاره اروپا شد؛ تراکیه (بخش‌هایی از بلغارستان، یونان و ترکیه امروزی) و مناطق مجاور آن را تابع خود کرد و تا دلتای رود ایستروس (رود دانوب در مرز رومانی و اوکراین کنونی) پیش رفت؛ سپس پلی بر رود ایستروس ساخت و مسیر خود را در قلمرو سکاها، به سوی شمال و سپس در جهت شرق، پیش گرفت؛ از رود تانائیس (رود دُن کنونی در خاک روسیه) عبور کرد و تا دشت‌های حاشیه رود اوئاروس (ولگا) یعنی دشت‌های میان دو رود دن و ولگا در غرب استان ولگاگراد روسیه پیش رفت. در تمام این مسیر، داریوش در تعقیب سکاها بود، اما سکاها از پیش روی داریوش بزرگ می گریختند. سرانجام داریوش از همان مسیری که وارد اروپا شده بود به شهر شوش پایتخت سیاسی-اداری ایران باستان بازگشت اما دسته هایی از ارتش ایران در آن سرزمین باقی ماندند.  بر اساس روایت هرودوتوس، داریوش در دو سوی تنگه بُسفُر دو ستون سنگی از مرمر سپید بر پا کرد و روی آنها دو کتیبه نقر کرد: یکی به یونانی و دیگری به آشوری (مقصود از کتیبه آشوری کتیبه‌ای به خط میخی بابلی است که احتمالا نسخه ی هتمتیایی (ایلامی) نیز داشته است). بنا بر همین گزارش، بعدها بومیان این ستون‌ها را از جای خود برکندند و به شهر بیزانتیوم آوردند و از آن قطعات سنگی محرابی برای آرتمیس اورثوسی ساختند و قطعه‌ای از کتیبه میخی نیز در نزدیکی معبد دیونوسوس در شهر بیزانتیوم بر جای ماند. همچنین، هرودوتوس به برپایی کتیبه سنگی دیگری توسط داریوش در کناره سرچشمه رود تئاروس اشاره می‌کند که ظاهراً متنی بدین مضمون داشته: «سرچشمه‌های تئاروس برترین و گواراترین آب سراسر رودها را برمی‌آورند. برترین و زیباترین انسان‌ها، داریوش، پسر ویشتاسپ، شاه پارسیان، شاه همه جهان، در مسیر لشکرکشی خود به سکائیه، از این چشمه‌ها بازدید کرد». هرودوتوس می گوید که داریوش هنگامی که پا به دشت‌های کرانه رود اوئاروس (رود ولگا) گذاشت، سپاهیان خود را در آنجا متوقف کرد و دستور ساخت هشت دژ عظیم با فواصل برابر داد.همه این گزارش‌ها از وجود آثاری از زمان لشکرکشی داریوش به شرق اروپا حکایت دارند. در سال 1847 میلادی، ژنرال آگوست یوخموس، سپهسالار آلمانی، در بالکان به جست‌و‌جوی کتیبه داریوش در سرچشمه رود تئاروس پرداخت. یوخموس در گفتگو با مردم محلی متوجه نشانه‌هایی از وجود سنگ‌نبشته‌ای به خط میخی شد، ولی هرگز موفق به دیدن آن نشد. در سال 1937، تکه کوچکی از یک گل‌نبشته به خط میخی پارسی باستان در کشتزاری در منطقه گرلای کشور رومانی یافت شد که متن آن را یانوش هارماتا زبان‌شناس مجار در سال 1953 منتشر کرد، و اکنون کتیبه نویافته داریوش در شبه‌جزیره تامان نشانه دیگری از حضور نظامی و اداری هخامنشیان در قلمرو سکاها است. سکاها قومی ایرانی تبار بودند که به یک گویش باستانی ایرانی سخن می گفتند. این قوم ایرانی به همراه قوم ایرانی سرمت قرنها در اروپای شرقی و مرکزی بویژه در بالکان، اکراین، مجارستان و آلمان زیسته و فرمانروایی داشتند. شاید حضور این اقوام ایرانی در قلب اروپای باستان در امتداد حضور داریوش بزرگ در اروپا رخ داده باشد.



منصور بزرگمهر - اختصاصی پایکاه  خبری صبح  ملت نیوز