بزرگنمایی:
(( سقاخانه های دزفول ))
بنوش به یاد تشنگان دشت خونین کرب و بلا
قسمت دوم و پایانی
در واقع شکل و شمایل سقاخانه در دزفول خلاصه به محلی بسیار ساده در رفع تشنگی رهگذران بود. بدون آنکه سیمای کاشی کاری، درج کلمه یا جملاتی متصور باشد و یا از تصویرنگاری، محل برافروختن شمع برای دخیل بستن و آرزو طلب کردنی و... خبری در میان باشد .
(( سقاخانه های دزفول ))
بنوش به یاد تشنگان دشت خونین کرب و بلا
قسمت دوم و پایانی
در واقع شکل و شمایل سقاخانه در دزفول خلاصه به محلی بسیار ساده در رفع تشنگی رهگذران بود. بدون آنکه سیمای کاشی کاری، درج کلمه یا جملاتی متصور باشد و یا از تصویرنگاری، محل برافروختن شمع برای دخیل بستن و آرزو طلب کردنی و... خبری در میان باشد .
از گفته های "جناب محمد حسن روانبخش" چنین برداشت می شود که تا هفتاد سال پیش در مسیر کوچه/محله ها، گذر بازار، راسته مغازه داران و...حبانه یا مشکی آب در مسیرها رهگذران به گونه ای قرار داده می شد که تا جلب نظر کند و عابرین برای رفع عطش خود جرعه ای آب نوش جان کنند.
"مهندس روانبخش" همچنین نقل می کند :
بیاد ندارم سقاخانه در دزفول احداث شده باشد؛ تنها در بعضی مسیرها مشک، حب یا حبانه های پایه دار در بازار خراطون را خوب یاد دارم، همچنین در محوطه مسجد آیت الله آ میرزا محمدعلی معزی حبانه ای برقرار بود، در خراطون جنب منزل مرحوم قاضی نیز حبانه ای کار گذاشته شده بود، در راسته آهنگران نیز یک مورد بوده است. مشک آب بر بدنه دیوار زیر سقف "سایه وری"(سایه دار) یا روی چهار تخت نیم مرتفع از زمین برقرار می شد. در محله کرناسیون نیز جلوی باغ گازر مغاره ای بود بنام مغازه "مشهدی دلدل" که از همین نحو آبخوری ها برقرار کرده بود.
در دهه پنجاه سقاخانه های دزفولی رنگ و روی مشک را کنار زده و به حب و حبانه بسنده می شد با این تفاوت که بعضی مغازه داران حبانه بزرگی را بر چهار پایه ای از جنس چوب، یا میله فلزی استقرار داده، دور تا دور آن را اطاقکی میله ای می کشیدند، شبیه اتاقک های باجه تلفن و غالبا در کنار درختی که حکم سایه بان را در بر داشت تعبیه می شد، حبانه را از پایین تنه حب سوراخ و شیر آبی درونش تعبیه می کردند تا با باز و بسته کردن شیر، آب نوشیده شود و به این طریق نیز بهداشت رعایت گردد! زیرا پیشتر از این ها با فرو کردن دست و ظرف آب به داخل حب امنیت بهداشتی برقرار نمی ماند! چه بسا فرد نوشنده آب قطرات لب و لوچه خود را به وقت آب خوردن درون حب نیز می چکانید. نمونه واضح این حبانه را مرحوم حاج ملا حیدر صوری در صحرا بدر مشرق جلوی مغازه اش داشت .
کاسه یا لیوانی از جنس روی بر روی حب گذاشته می شد، فرد تشنه به حب نزدیک شده، با یک دست "سرین" (سرپوش) چوبی گردی که دهانه حب را کامل فرا می گرفت بر می داشت و لیوان یا تاس آب خوری را به آب می زد و می نوشید .
با آمدن صنعت و احداث کارخانه یخ سازی گذاشتن نصف قالب یخ درون حب، حبانه و منبع های فلزی 200 لیتری که تازه باب شده بود امری رایج و عطش مردم را به نوشیدن آب تگری و دلچسب بی امان می کرد.
طول مسیر خیابان امام (پهلوی سابق) مغازه داران با بر قرار کردن منبع هایی فلزی که از جنس حلب و پلیت نازک ساخته می شد و معمولا اطراف آن را با گونی های کنفی باند پیچ شده پوشش می دادند تا آب درون منبع به سرعت رو به گرمی نرود .
نشانه های سقاخانه و تعبیه آن در بدنه دیوار، اول بار در آستانه متبرکه حضرت سبزقبا در دهه چهل نمایان شد، در کنار یک آب خوری که وضوخانه نیز بشمار می آمد، ضلع جنوبی حیاط، درست زیر درخت کنار، چند شیر آب لوله کشی شده در یک خط موازی نمایان و برقرار بود که با چسباندن شمع خانه ای ( که اضافه بر تاقچه کنار آب خوری، میزی آهنی در حدود 60 سانت ارتفاع که بر کف آن محل هایی برای نصب شمع تعبیه شده بود و دیواری چسبیده به آن که از ذوب و دوده شمع ها سیاه شده بود .
در عصر انقلاب اسلامی و رخ داده های جنگ تحمیلی نصب دستگاه آبسردکن به نیت یاد و قرائت فاتحه به روح گذشتگان، شهدای دشت کربلا و شهدای انقلاب در گوشه گوشه شهر بوضوح نمایان شد.
امروزه این روند در شهر دزفول تغییر اساسی به خود گرفته، ساخت سقاخانه در سازه های تعریف شده، شکیل و معنا دار طراحی و به اجرا گذاشته می شود .
(( سقاخانه مسجد آحبیب ))
آقای احمد الفباغی میگوید:
اگر چه امروز بواسطه انواع دستگاه های سرمایشی آب خنک و گوارا در دسترس می باشد اما باز در خیابان های مهم شهرمان و بازارها کمبود آب خنک در ماه های گرم سال احساس می شود و بسیاری از مسافران و افرادی که از شهرها و روستاهای اقماری دزفول به شهر می آیند همیشه این گلایه را داشته اند گذشته از اینکه لذت نوشیدن جرعه آب خنک از یک سقاخانه که با کاشی های رنگی آذین شده و سلام امام حسین (علیه سلام) و نام سقای دشت نینوا و اشعاری در این مزمون را دارد بسیار گوارا می باشد روح و چهره شهرمان نیز زیباتر خواهد شد و فلسفه ایجاد سقاخانه حفظ خواهد شد.
خبرنگار : محمدباقر مقدم نیا