بزرگنمایی:

دستگیره ی نگاشته شده از شیلهک اینشوشینک. شاه سرزمین هتمتی (ایلام)

خوانش :

E nap in-
-Šu-uš-na-ak te-
im-ti a-li-me lu-ri 
ù ł Šil-ha-ak nap in Šu-
uš-na-ak ša-ak ł Šu-ut-ru-uk
nap Nah-hu-un-te ik li-
qa-me ri-ša-ak-ki me-ni-ik 
Ha-pir-ti-ki a-ak Šu-še-
en-ki ta-ak-ki-me 
u-me ta-ak

ترجمه :

به ایزد اینشوشینک، پروردگار سراسر زمین، من شیلهک اینشوشینک، پسر شوتروک ناهونته، شاهزاده ی دلاور، شاه هاپیرتی و شوش، برای تبرک، تبرک من

آغاز دوره ایلام میانه را معمولا از حدود 1500 ق.م در نظر می گیرند. در این دوره سه مرحله شناسایی شده است که هر کدام را سلسله متفاوتی با نام بنیان گذار یا نخستین فرمانروای برجسته آن مشخص می کند در نتیجه این سه دوره عبارت اند از : کیدینویدها، ایگی‌هالکی‌ها و شوتروکی‌ها. نخستین مرحله این دوره که به خاندان کیدینوید اختصاص دارد، مرحله ایلام میانه یک (حدود 1500-1400ق. م) است که بلافاصله پس از مرحله سوکلمخ‌ها در ایلام قدیم آغاز می شود و به دلیل داشتن انبوه مدارک از شوش اهمیت بسیار دارد. مرحله دوم که به خاندان ایگی‌هالکی مربوط می شود، مرحله ایلام میانه دو (حدود 1400-1200 ق.م) است که با ازدواج میان اعضای خانواده شاهی ایلام و خانواده شاهی فرمانروایان کاسی‌ میانرودان مشخص شده است. در این زمان یکی از مهم ترین فرمانروایان دوره ایلام میانه به نام اونتش-نپیریشا مکان آیینی مهمی را در چغازنبیل بنیان نهاد و در آنجا زیگوراتی ساخت که خدایان نواحی کوهستانی با خدایان دشت در آن پرستش می شدند. شوش نیز مدارک فراوانی از استقرار در این زمان ارائه می دهد. مرحله سوم نیز از آن خاندان شوتروک است. در مرحله سوم که ایلام میانه سه (حدود 1200-1100 ق.م) نام دارد، سرنگونی کاسی‌ها به دست یکی از مهم ترین چهره های تاریخ ایلام، شوتروک-نهونته یکم رخ داد. او بود که به دنبال تسخیر جنوب میانرودان اثر یادمانی بسیار چشمگیری چون منشور همورابی، سنگ یادمان پیروزی نارام-سین پادشاه اکد قدیم و بسیاری پیکره های میانرودانی دیگر را پس از یورشهای پیروزمندانه اش (1158 ق.م) به شوش آورد. پسر ارشد و جانشین شوتروک-نهونته یعنی کوتیر-نهونته نیز پس از یورش به میانرودان پیکره آیینی بسیار مهم مردوک را از معبدش در بابل به شوش انتقال داد. پس از کوتیر-نهونته برادر وی شیلهک-اینشوشیناک جانشین وی شد و او نیز به جنگ‌های گسترده ای به ویژه در شرق و شمال شرق میانرودان دست زد. اغلب متون متعلق به اونتاش-نپیریشا از چغازنبیل بدست آمده اند. با اینهمه وی در شوش یازده کتیبه بنای متفاوت به جای گذاشته است که روی آجر درج شده اند. او طبق این کتیبه ها دستور ساخت پیکره‌ها و معابدی برای دیگر انواع بناهای آیینی داد که برای خدایان گوناگونی برپا شده بودند. هیچ برنامه ساخت بناهای عمومی/مذهبی به این مقیاس پیش از آن در شوش اجرا نشده بود. از بخت بد بیشتر بناهایی که حاصل این موج فعالیت بوده است بر اثر ساخت و سازهای بعدی و دست خوردگی محوطه از میان رفته است، به طوری که آجرهای کتیبه داری که این یا آن برنامه ساختمانی را ثبت کرده اند تنها مدارک قابل استنادند. از میان رفتن بیشتر بناها درک کامل واژه های گوناگونی را دشوار می سازد که به انواع متفاوت ساختمانهای ساخته شده به فرمان اونتش-نپیریشا اطلاق می شدند. نیایشگاه اصلی اینشوشینک یکی از نمونه‌های کمیاب از بناهای مذهبی دوره ایلام میانه است که هنوز هنگام حفاری‌های شوش در آنجا وجود داشت، اما بیشتر قسمت‌های این بنا در اواخر سده نوزدهم حفاری شد که در این زمان ثبت آثار به طور مطلوبی انجام نشد، و گرچه حفاران مفصل درباره برخی جزئیات معماری از جمله سقف‌های کنگره‌دار و گلمیخ‌های گلی چند رنگ نشانده روی دیوار و آجرنوشته هایی با نقوش برجسته زرین فام در ورودی اصلی ضلع جنوب شرقی معبد اشاره می کنند که البته نمونه هایی از آنها در دست است، اما ساختارهای توصیف شده دیگر وجود ندارند. دو گنجینه از اشیاء مکشوف از محدوده معبد اینشوشینک مهم اند زیرا پرتوی بر تنوع فرهنگ مادی ایلام می افکنند. قطعاتی از یک یا چند پیکره اونتش-نپیریشا همراه با قطعاتی از سنگ یادمان کتیبه داری نیز در شوش یافت شده است که در چهار ردیف این نقوش را نشان می دهند: 1) شاه در برابر رب النوع نشسته ای که تاج شاخداری بر سر دارد؛ 2) نپیر- اسو همسر اونتش-نپیریشا و کاهنه او-تیک (محتمل مادر اونتش-نپیریشا)؛ 3) دو الهه با تاجهای شاخدار بر سر و جویهای روان از چند گلدان در دست؛ 4) دو بز کوهی ایستاده با چهره انسانی ریش دار که برگهای درختی را گرفته اند، مارهای به هم پیچیده با سر اژدها دور تا دور صحنه ها قرار دارند. گمان می رود سنگ یادمان و نیز پیکره‌های اونتش-نپیریشا را شوتروک-نهونته یکم فرمانروای فاز ایلام میانه سه به شوش آورده باشد که در یکی از کتیبه هایش می‌گوید: «من شوتروک-نهونته (هستم)، پسر هلوتوش-اینشوشینک، بنده محبوب ایزد اینشوشینک. من پیکره‌هایی را که اونتش-نپیریشا در سیان-کوک (چغازنبیل) برپا کرده بود، آنگاه که پروردگارم اینشوشینک از من خواست، برداشتم و در شوش به اینشوشینک، پروردگارم، اهدا کردم». نام شوتروک-نهونته یکم در بیش از 450 آجرنوشته متعلق به پسرش شیلهک-اینشوشینک از جمله در ذکری از نام سازندگان معبد اینشوشینگ در شوش آمده است که شخص وی یک هیان (تالار ستون دار) را برای اینشوشینک ساخته است که نمازخانه خانوادگی خاندان شوتروکی (ایلام میانه سه) بوده است. شمار زیادی آجرنوشته از فرمانروایان گوناگون دوره ایلام میانه از گودال بزرگی در تپه آکروپل به دست آمده است. همچنین بیست قطعه از آجرنوشته‌های یافت شده متعلق به دسته ای از شاهان هستند که نخستین آنها اونتش۔نپیریشا (ایلام میانه دو) و آخرینشان شیلهک-اینشوشینک (ایلام میانه سه) است. همانگونه که گذشت شیلهک- اینشوشینک (حدود 1150-1120ق.م) در کتیبه های بسیاری خود را فرزند شوتروک-نهونته می‌خواند، او پس از مرگ برادرش کوتیر-نهونته، جانشین وی شده است، زیرا در متنی خود را برادر برگزیده کوتیر-نهونته می‌خواند. در واقع یکی از برنامه های ساختمان سازی کوتیر-نهونته در ارتباط با ساخت نمایی از آجر قالبی را شیلهک-اینشوشینک به پایان رسانده است. بیشتر متون شیلهک-اینشوشینک از شوش به دست آمده اند. متون یادشده شامل آجرنوشته ها، سنگ یادمانها و کتیبه های روی پاشنه درها و دستگیره ها هستند (پاتس، دانیل 1999. ترجمه زهرا باستی، 1385 : 374-293). متن یکی از کتیبه های نگاشته شد بر روی دستگیره دروازه یکی از معابد شوش که توسط شیلهاک اینشوشیناک به ایزد ایلامی (هتمتیایی) یعنی اینشوشیناک پیشکش شده است در بالای این مطلب آمده است. 

منصور بزرگمهر -  اختصاصی ‍‍پایگاه خبری  صبح  ملت  نیوز