بزرگنمایی:

مصطفی رشیدپور، محقق مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان و دانشجوی دکتری مدیریت آبخیز در دانشکده منابع طبیعی ساری درباره چگونگی کاهش خسارات ناشی از سیل به «فرهیختگان» گفت: «مشکل سیلاب در کشور یکی از مشکلات بغرنجی است که متاسفانه ما تاکنون نتوانسته‌ایم نسخه‌ جامعی برای آن بنویسیم. علتش هم این است که درک صحیحی از فرآیند سیلاب تا به الان نداشته‌ایم؛ چراکه این مهم نیازمند مطالعات زیادی است.

سیلاب یک فرآیند بسیار پیچیده است که از بارش شروع می‌شود، سپس بارش بر یک سطح نفوذپذیر یا نفوذناپذیر وارد و تبدیل به یک رواناب می‌شود. این رواناب درواقع می‌تواند مورد مدیریت و بهره‌برداری قرار بگیرد. اگر مدیریت‌نشده به آن نگاه کنیم می‌تواند هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی آسیب‌های جدی وارد کند. در بحث حوزه‌های ساحلی فرآیند مدیریت سیلاب در مقایسه با حوزه‌های دیگر کاملا متفاوت است. پس دانشی که باید این مهم را مدیریت بکند هم متفاوت خواهد بود. آنچه که در دنیا انجام می‌شود از روش‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای برای مدیریت سیلاب استفاده می‌شود.

روش‌های یک پارچه‌ای مثل استفاده از سطوح نفوذپذیر برای هدایت رواناب و بعد از ساکن شدن آب هدایت آن به سمت رودخانه و دریا. همچنین در زیرزمین یا در زیر پارک‌ها، استخرها و مخازن ذخیره‌ای احداث می‌شود که رواناب حاصل از بارندگی وارد آن می‌شود. در آنجا آب ثابت می‌شود و رسوبات خود را بر زمین می‌گذارد و با یک مدیریت حساب شده وارد سیستم رودخانه می‌شود. اما متاسفانه نگاه ما همچنان در این بحث همان نگاه قدیمی جمع‌آوری آب‌های سطحی است. تفکر ما این است که سریع آب را از منطقه خارج کنیم بدون آنکه به مدیریت و بهره‌وری آن بیندیشیم که همین باعث ایجاد خسارات بالایی برای ما می‌شود. ما باید چرخه آب را به خوبی شناسایی کنیم و برای هر بخش برنامه‌ریزی جداگانه آن را داشته باشیم. خارج‌ کردن سریع آب از منطقه غلط‌ترین و آسیب‌زاترین روش است، در‌صورتی‌که می‌توان با مدیریت آن یک آب باکیفیت و مدیریت‌شده را به زهکش‌های اصلی سیستم‌های رودخانه‌ای وارد کنیم. ما امیدواریم شهرداری‌ها به این اصل توجه کنند و دانش خود را به شکل تخصصی افزایش دهند. اگرچه هنوز شناخت کافی در شهرداری‌ها که متولی اصلی مدیریت آب شهری هستند دیده نمی‌شود.»

خطر سیلاب در مناطق شهری ساحلی در نبود طرح‌های مدیریت یکپارچه منابع آب شهری

رشیدپور ادامه می‌دهد: «شهرها علاوه‌بر کارکرد رایجی که به‌عنوان سکونتگاه‌های بشری دارند به‌عنوان بخشی از یک اکوسیستم آبی نیز دیده می‌شوند. در این مناطق مدیریت آب شهری دارای پیچیدگی بیشتری از مناطق آبخیز روستایی هستند؛ چراکه پاسخ هیدرولوژیکی این سیستم‌ها بسیار سریع است و پس از هر بارندگی حجم زیادی از رواناب از سطوح نفوذناپذیر شهری ایجاد می‌شوند. رودخانه‌ها که شریان‌های اصلی زهکشی رواناب در منطقه‌ای محسوب می‌شوند عموما در مناطق شهری با تغییرات زیادی مواجه هستند که کارکرد اصلی آنها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. افزایش ناگهانی سطوح نفوذناپذیر شهری مثل جاده‌ها، پارکینگ‌ها و پشت‌بام حجم زیادی از رواناب را تولید می‌کند؛ چراکه با تغییر کاربری اراضی کشاورزی یا بایر اطراف شهرها به سطوح شهری عملا نفوذ آب به زمین کاهش چشمگیری خواهد یافت.

در مناطق ساحلی به دلیل کاهش شیب مناطق و سرعت پایین زهکشی آب این مناطق مشکلات بیشتری را در مواجهه با بارندگی‌ها دارند. سیستم‌های سنتی جمع‌آوری آب‌های سطحی به دلیل نداشتن نگرش جامع در مدیریت آب شهری به دنبال راه‌حل‌های سریع برای دفع آب از مناطق شهری به مناطق پایین دست هستند که خود مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد؛ چراکه رها‌سازی سریع حجم بالا و با کیفیت پایین رواناب بدون درنظر گرفتن شرایط اکولوژیکی مناطق پایین دست را با خطرات جدی ناشی از کمیت بالا و کیفیت پایین آب می‌سازد.

آنچه که امروز در بحث مدیریت منابع آب شهرها حائز اهمیت است نگهداشت آب در حوضه‌های شهری و بهره‌برداری از آن به‌منظور توسعه فضاهای شهری یا نفوذ آب به آبخوان‌ها جهت کاهش اثرات مخاطراتی همچون فرونشست زمین است. نبود دانش لازم مدیران شهری از مدیریت منابع آب و عدم تغییر نگرش از دفع آب‌های سطحی به مدیریت جامع منابع آب شهری، مخاطرات زیست‌محیطی در مناطق شهری را با سرعت بیشتری نمایان می‌کند. اگرچه با راه‌حل‌های نوین علمی امکان بهره‌برداری از این منابع عظیمی خدادادی برای ما فراهم است.»

مطلب کامل را می  توانید در ادرس زیر مطالعه بفرمایید 
https://farhikhtegandaily.com/news/68847/%D8%AD%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DA%A9/