بزرگنمایی:

یادداشت/

برداشت شخصی از یک ترانه فولکور (عامیانه) / امیر کرامت نیا

حتما شما هم اصطلاح قمر در عقرب را شنیده اید.
این اصطلاح به چند مورد اطلاق می شود .اول در نجوم به هنگام عبور ماه از صورت فلکی عقرب گفته می شود،که هر ماه قمری یک بار رخ می‌دهد و معمولاً دو تا سه روز طول می کشد.
دوم در بین عامه مردم ، هنگامی که اوضاع  خراب و آشفته باشد ، به اصطلاح می گویند اوضاع قمر در عقرب است.
 و زمانی نیز پیشگوها و کف بین ها برای رصد طالع سعد و نحس کسی از این اصطلاح استفاده می کردند.
 اما چیزی که در اینجا مورد نظر  است بیتی از یک ترانه قدیمی است.
 این شعر کوتاه تشبیه هات جالبی در خود نهفته دارد و به نظر نگارنده به  اداب و رسوم و باورهای پیشنیان اشاره دارد.

عقرب زلف کَجَت باقمر قَریِنَهْ
تا قمر در عقربهَ حال ما چِنینَهْ

در سالیان دور زنان و دختران ایرانی   دو زلف موهای خود را که از زیر رو سری بیرون می آمدند ،شانه کرده و به شکل نیم دایره ای در دو طرف صورت آرایش می دادند. 
نازک خیالی و ذهن زیبابین شعرا و عاشق پیشه ها ، صورت یار و دلدار را از زیبایی به قرص ماه تشبیه کرده که از دو طرف با آن دو دسته مو مانندِ دو نیش عقرب در میان گرفته شده است. 
کنایه و تشبیه نیش عقرب هم از بابت حالت کجی آن دو زلف ها بوده و هم  به خاطر دلربایی وجذبه آن ها که به دل عاشق نیش می زده است .
نیش زدن اینجا کنایه از به هیجان اوردن و بیقرار کردن حال عاشق است. 
شاید اوضاع آشفته ای را که مردم به آن قمر در عقرب می گویند ، هم از اوضاع آشفته دل عاشق گرفته شده باشد.
در شعر و ادبیات فارسی توجه به زیبایی و دلبری موی زنان بسیار زیاد دیده می شود و کمتر شاعری بوده که به وصف زیبایی و دل انگیزی آن نپرداخته باشد.  
 اما توجه داشته باشیم بجز زیبایی ، در قدیم موی زنان از حرمت خاصی نیز برخودار بوده است تا آنجا که اگر زنی گناهی مرتکب می شد و خلافی انجام می داد ، مویش را می بریدند . اصطلاح "گیس بریده " از همین جا گرفته شده است .
عدم شایستگی این امرچنان بود که تا مدت ها زنِ خاطی مجبور بود تا  خود را در خانه  حبس کند و در انظار دیده نشود.

 در گذشته حرمت موی زن آن چنان بود که گاه مردان به موی مادرشان قسم می خوردند.

این حرمت از گذشته های دور در ایران وجود داشته است و قبل از اسلام هم زنان موی خود را به سادگی در انظار نشان نمی دادند.

تنظیم و ویرایش/مریم مفتوح