ساباط گذر و معبری برای آرامش رهگذران است تا افراد پیاده در مسیر حرکت خود در فضای سایه قرار گیرند و اندکی بیاسایند
بزرگنمایی:
ساباط گذر و معبری برای آرامش رهگذران است تا افراد پیاده در مسیر حرکت خود در فضای سایه قرار گیرند و اندکی بیاسایند و این نشان از توجه معماری گذشتگان به آسایش مردم است .
بافت قدیم دزفول بدلیل معماری خاص و بی نظیر خود و استفاده آجر در ساخت ساختمانها و گذر ها و تزیین سر در خانه ها و حتی کف گذرها و عمارت ها باعث شده تا دزفول به شهر آجر معروف شود .
یکی از اجزای کم نظیر و خاص بافت قدیم دزفول ساباط ها هستند .
ساباط گذر و معبری برای آرامش رهگذران است تا افراد پیاده در مسیر حرکت خود در فضای سایه قرار گیرند و اندکی بیاسایند و این نشان از توجه معماری گذشتگان به آسایش مردم است .
ساباط در زبان فارسی ریشه کهن دارد . بخش اول آن " سا " به معنای آسایش و بخش دوم " باط" به معنای ساختمان ، آبادی و عمارت است .
این نوع معماری خاص مناطق آب و هوایی گرمسیری و کویری است تا با انداختن سایه و ایجاد مسیری خنک برای رهگذران ، آنها را ازشدت تابش نور خورشید و گرما در این معابر محافظت کند .
این سازه بعلت نیمه پوشیده بودن در تابستان منجر به پدید آمدن کوران هوا شده و هوای درون ساباط را از بیرون آن خنک تر می کند و در زمستان به گرمتر شدن هوای درون ساباط از بیرون می انجامد که به همین دلیل آنرا سایباد نیز می نامند .
معمولا پشت بام ساباط ها مورد استفاده واحد های همجوار قرار می گیرد که برخی بصورت اتاقی مشرف به کوچه ، بالکن ، قسمتی از پشت بام و یا معبری بین خانه های دو طرف کوچه جلوه گر شده است .
ساباط ها همچنین مایه یکپارچگی و استواری خانه های کنارشان هستند و به آنها در پایداری در برابر نیروهای پدید آمده از فشار سازه کمک می کند .
بافت قدیم دزفول تعداد زیادی ساباط ( به زبان محلی : سعبات ) را در خود جای داده است که باعث پیوستگی بیشتر بین محلات شده است . برخی از این ساباط ها بدلایل مختلف دچار ریزش و فرسودگی شده اند و در صورتی که به آنها رسیدگی نشود باعث نابودی این آثار کم نظیر از معماری قدیم دزفول خواهد شد .
علت اینکه بعضی از ساباط ها در بافت قدیم دزفول ارتفاع سقفشان کوتاه است چیست ؟
در پاسخ این سوال چند علت وجود دارد :
ساباط هایی که بعد از گذر از آنها به مسجد می رسیم ارتفاعشان را کم در نظر گرفته اند تا احشام مانند الاغ ، قاطر ، اسب و گاو قادر به عبور از آن نباشد و یا در حین عبور از آن از سرعتشان کاسته شود و حرمت مسجد حفظ شود و یا اینکه سواره ، سوار بر اسب نتواند از آن عبور کند و به احترام مکان مقدس از اسب پیاده شده و اینکه افراد حین عبور از آن سر خود را به احترام خانه خدا خم کنند .
ساباط هایی که در موقعیت های استراتژیک شهر قرار داشته اند را کوتاه در نظر گرفته اند تا در هنگام یورش و حمله نظامی و یا غارت دزدان سواره قادر به عبور از آن نباشد و از پا درآوردن پیاده راحت تر بوده است .
صبح ملت نیوز - حسن فرخی راد