به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت و به نقل از وزارت راه و شهرسازی، علی بیت‌اللهی عضو هیات‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گزارشی تفصیلی به بررسی مقایسه خسارت واحدهای مسکونی در سه استان گلستان، لرستان و خوزستان در سیلاب‌های اخیر پرداخت.

به گفته بیت‌اللهی، سیلاب گلستان از روز 28 اسفندماه شروع و در جریان آن تعدادی از مراکز جمعیتی شهری و روستائی دچار آبگرفتگی شد. سیلاب لرستان نیز در دو نوبت 5 فروردین ماه و سپس 12 فروردین محدوده های جمعیتی را در امتداد به ویژه رودخانه کشکان(کرخه) در آن استان تحت تاثیر قرار داد. سیلاب خوزستان در ادامه سیل لرستان و پس از سرریز سدهای بزرگ این استان و بویژه دو سد مهم دز و کرخه بخش وسیعی از استان خوزستان را زیر آب برد. بیت اللهی گفت: مهمترین خصوصیت سیلاب خوزستان، پخش شدگی وسیع آن بود، در این حادثه حاشیه‌های رودهای کرخه و دز به یکدیگر رسیدند و خطر بسیار جدی شهرهای مهم این استان را تهدید می‌کرد که با اقدامات مناسب مدیریتی، از بروز بحران بزرگی در استان جلوگیری بعمل آمد.

بر اساس آمارهای به دست‌آمده، زمین‌های زراعی سه استان مذکور زیر نهشته‌های حاصل از سیلاب آسیب دیدند. زیرساخت‌های متعددی خسارت عمده متحمل شدند و منازل مسکونی و واحدهای تجاری متعددی در این سه استان دچار خسارت شدند.

وی در تشریح آمارهای واحدهای مسکونی سه استان گلستان، لرستان و خوزستان به خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی گفت: با همکاری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که مسئول گردآوری آمار خسارت ها بود، خسارات ناشی از سیل گردآوری و جمع بندی شد.  

آمار واحدهای مسکونی سه استان

به گفته بیت اللهی و بر اساس آمار مرکز آمار ایران در سال 1395، در سه استان گلستان، لرستان و خوزستان وضعیت ساخت و ساز به قرار زیر است:

استان گلستان

بر اساس این گزارش، تعداد کل واحدهای مسکونی استان گلستان برابر 517037 واحد است. روند افزایش واحدهای مسکونی این استان از سال 1375 تا 1395 در شکل 1 نشان داده شده است.

همان طور که در شکل 2 ملاحظه می‌شود، در سال 1395، 312 هزار و 981 واحد ساختمانی بدون اسکلت وجود داشته است. 204 هزار و 56 واحد نیز اسکلت‌دار بوده‌اند. در شکل 3 ملاحظه می شود نسبت ساختمان های اسکلت دار به بدون اسکلت در سال 1395 به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته و به 65 درصد می‌رسد. در همین حال این نسبت همچنان کمتر از 1 است. یعنی تعداد ساختمان‌های اسکلت‌دار همچنان کمتر از تعداد ساختمان‌های بدون اسکلت است.

استان لرستان

در شکل 4 ملاحظه می‌شود تعداد واحدهای مسکونی  از حدود 233 هزار و 100 واحد در سال 1375 به تدریج افزایش یافته است و به تعداد 473 هزار و 219 واحد در سال 1395 رسیده است.

در شکل 5 تعداد واحدهای مسکونی معمولی به تفکیک اسکلت دار و بدون اسکلت در سال 1375 تا سال 1395 ملاحظه می‌شود. در سال 1395 می‌توان ملاحظه کرد که تعداد ساختمان‌های بدون اسکلت معادل 190 هزار و 789 واحد بوده است. در همین حال تعداد واحدهای مسکونی اسکلت دار معادل 282 هزار و 431 واحد شده است. 282.431 واحد شده است. مطابق آمار، نسبت واحدهای مسکونی اسکلت دار به واحدهای فاقد اسکلت در سال 1385 معادل 31 درصد است. در سال 1390 این میزان به اندازه 79 درصد بود. در سال 1395 این نسبت معادل 1.48  بوده است.

استان خوزستان

تعداد واحدهای مسکونی معمولی از حدود پانصد و چهل و چهار هزار و ششصد وسی و یک واحد در سال 1375 به تدریج افزایش پیدا کرده و به حدود یک میلیون و 128 هزار و 864 واحد در سال 1395 رسیده است. این آمار حاکی از آن است که مسکن معمولی در ده سال دوم از سال 1385 تا 1395 نسبت به ده سال اول یعنی از سال 1375 تا 1385 رشد بیشتری داشته است. این رشد به میزان 21 درصد بیشتر بوده است.

همان­طور که در شکل های 8 و 9 ملاحظه می­شود، در سال 1395 ساخت و ساز واحدهای بدون اسکلت کاهش داشته است و به میزان 651.228 واحد رسیده است. این در حالی است که تعداد ساختمان‌های اسکلت‌دار با رشد چشمگیر به 477 هزار و 636 واحد رسیده است. مطابق با شکل 9، نسبت ساختمان‌های بدون اسکلت به اسکلت‌دار همچنان کمتر از یک است و به 73 درصد رسیده است که این عدد نشانگر آن است که در سال 1395 تعداد ساختمان‌های اسکلت‌دار همچنان کمتر از تعداد ساختمان‌های بدون اسکلت است.

جمع بندی آمار واحدهای مسکونی سه استان نشان می‌دهد که در استان خوزستان با یک میلیون و 128 هزار و 864 واحد بیشترین و استان لرستان کمترین تعداد واحدهای مسکونی را داراست. از نظر نسبت واحدهای مسکونی اسکلت‌دار به بدون اسکلت، استان گلستان دارای نسبت ضعیفتر 65 صدم بوده و سپس استان خوزستان با نسیت 73 صدم و استان لرستان با نسبت یک و 48 صدم دارای شاخص کیفی به مراتب بهتری نسبت به دو استان دیگر است.

آسیب های وارده به واحد های مسکونی سه استان در سیلاب فروردین 1398

بیت اللهی گفت: در سیل فروردین‌ماه امسال، به واحدهای مسکونی استان‌های گلستان، لرستان و خوزستان خسارت و آسیب عمده‌ای وارد آمد. این خسارت‌ها ناشی از آبگرفتگی و آب‌شستگی، رانش زمین و اثر بارش رگباری بوده است.

میزان خسارت واحدهای مسکونی بطور کلی و در مجموع شهری و روستائی در استان گلستان و لرستان و حوزستان در شکل 10 برای واحدهایی که نیاز به تعمیر با درجات مختلف دارند و برای واحدهائی که الزاما باید نوسازی شوند، نشان داده شده است.

در شکل 10 مشاهده می‌شود که علیرغم تعداد بالای واحدهای مسکونی در استان خوزستان(شکل7) نسیت به استان های دیگر، استان لرستان، هم از نظر تعداد واحدهای تعمیری و هم از نظر تعداد واحدهائی که باید نوسازی بشوند ارقام بیشتری دارد.

در شکل 11 واحدهای مسکونی شهری آسیب دیده در سه استان نشان داده شده است. در این نمودارها می‌توان مشاهده کرد که خرابی های واحدهای مسکونی شهری استان لرستان بمراتب بیشتر از دو استان دیگر است.

در شکل 12 نیز واحدهای مسکونی روستائی و میزان خسارت آنها در سیلاب فروردین ماه سال 1398 نشان داده شده است. نکته جالب توجه در این نمودارها، افزایش تعداد واحدهای مسکونی روستائی تعمیری در استان خوزستان است. این امر معرف در معرض قرار گیری بیشتر مراکز روستائی در سیل خوزستان است.

نسبت واحدهای مسکونی احداثی(واحدهایی که باید تخریت و نوسازی شوند) در مراکز روستائی نسبت به مراکز شهری در استان گلستان حدود 5.44 است که یعنی تخریب کامل بیش از 5 برابری واحدهای روستانی به شهری است. این ضریب در مورد استان لرستان 4.01 (حدود 4 برابر واحدهای روستائی به شهری تخریب کامل شده اند) و در استان خوزستان 4.7 است. تعداد واحدهای مسکونی تخریبی کامل در استان خوزستان بطور قابل توجهی کم است.

در مورد واحدهای آسیب دیده ای که نیاز به تعمیر دارند در محیط های شهری و روستائی آمار قابل توجه می باشد. نسبت واحدهای تعمیری روستائی به شهری در استان گلستان، 1.6، در استان لرستان 0.95 و در استان خوزستان حدود 6 می باشد. اعداد واحدهای تخریبی و تعمیری در سه استان بسیار متفاوت و نسبت آنها نیز بسیار متفاوت است.

یکی از دلایل عمده تخریب واحدهای مسکونی بیشتر در استان لرستان، شیب منطقه، سرعت بالای سیلاب و قدرت بالای تخریب آن است. از جمله دلایل دیگر تخریب واحدهای ساختمانی، مسیر کوهستانی استان لرستان و قرار گرفتن آبادی ها و شهرهائی مانند معلومان و پلدختر در مسیر مستقیم سیل بوده است. در استان‌های گلستان و خوزستان، سیل کم سرعت و قدرت تخریب کمتری داشته و مراکز جمعیتی بیشتر دچار آبگرفتگی و ماندابی شدند اما در استان لرستان در معرض قرارگیری روستاها و شهرها در برابر سیل مخرب کاملا آشکار بود.      

به گفته بیت الهلی، یکی از عمده‌ترین دلایل خسارت به ساختمان‌ها در استان‌های گلستان، لرستان و خوزستان تجاوز به حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها بوده است. این تجاوز همراه با عدم احداث سازه‌های نگهبان در برابر سیل، عدم احداث دایک ها و مواردی نظیر آن، آسیب‌پذیری ساختمان‌ها را بیشتر کرده بود.

همچنین از دلایل دیگر خسارت واحدهای ساختمان‌ها ناپایداری دامنه‌ها و وقوع زمین لغزش‌ها بوده است. در اثر بازندگی‌های ممتد، دامنه‌های شیب‌دار دچار حرکت شده و این لغزش موجب ایجاد خسارت در واحدهای مسکونی واقع بر آن شد.

نکته ای که در خصوص ساختمان‌های دچار آبگرفتگی ممتد بسیار مهم است که گفته شود، کاهش استحکام آنها به دلیل کاهش چسبندگی ملات آنها در اثر نم کشیدگی و اثر دراز مدت رطوبت است. واحدهای مسکونی به ویژه بدون اسکلت که طی چندین روز دچار آبگرفتگی شده بودند، فاقد استحکام اولیه در برابر حتی زمین‌لرزه‌های متوسط خواهند بود و ضرورت دارد در خصوص استحکام آنها تدبیری اساسی اتخاذ شود.