بزرگنمایی:

هر چند زندگی زناشویی بر پایه اخلاق و عاطفه بنا می‌شود؛ ولی این پیوند خواه‌ناخواه باعث تحولات اقتصادی و ایجاد حقوقی مالی می‌شود که سعی در حفظ کرامت زن در جامعه اسلامی دارد. 

از سویی مردان اغلب بدون توجه به این حقوق وارد زندگی زناشویی می‌شوند که همین ناآگاهی در هنگام بروز مشکلات و اختلافات باعث نوعی مقاومت در قبول این حقوق می‌شود و شرایط بروز مشکلات بزرگتری، همچون متارکه را فراهم می‌کند. از مهجورترین این حقوق اجرت المثل، نحله و حق تنصیف مال است که هر کدام به نحوی تکالیف مالی را به مردان گوشزد می‌کند.

به همین جهت بعضی این حقوق مالی بانوان را با حجت‌الاسلام مهدی ابراهیمی ثالث معاون قضائی رئیس‌کل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مشهد و سرپرست مجتمع خانواده در مشهد مطرح کردیم تا با ابعاد مختلف حقوق و کیفری آنها بیشتر آشنا شویم. 

صبح ملت نیوز: حقوق مالی زنان در زندگی زناشویی از نظر دین اسلام چیست؟

در کنار حقوقی که زن به گردن مرد دارد یکی اجرت المثل  و دیگری نحله است. حقوق دیگری هم در سند ازدواج وجود دارد با عنوان تا تنصیف مال که بخشی از حقوقی است که اسلام برای بانوان در نظر گرفته است. 

وظایف زن و شوهر گاهی مشترک است و گاهی نسبت به همدیگر اختصاصی است. وظایف مشترک مانند حسن معاشرت، تربیت اولاد، تحکیم بنیاد خانواده، تحمل و بردباری، گذشت و عفو اینها از وظایف مشترکی است که با وجود آنها زندگی خوبی تجربه خواهد شد. از وظایف مشترک که بگذریم هر کدام در مقابل یکدیگر حقوق اختصاصی دارند که با بررسی همین حقوق تساوی حقوق بین زن و مرد نیز ثابت می‌شود.

صبح ملت نیوز:  در چه زمانی زنان می‌توانند از حق تنصیف مال استفاده کنند؟

تنصیف مال  که در بند الف سند ازدواج نیز آمده است، هنگامی است که مرد بی‌جهت  طلاق همسرش را مطالبه کند. به این صورت که زن همسر خوبی است و ناشزه هم نیست، مرد هم  بدون دلیل قصد طلاق دارد. خود این آقا مکلف است تا نصف اموالی که در زمان زوجیت تحصیل شده است،‌ نه اموال ارثی و قبلی از زوجیت را به همسر خود بدهد و اگر نداد دادگاه می‌تواند این کار را کند. نکته کلمه تا تنصیف این است که تا نصف مال را مدنظر دارد نه نصف مال.

صبح ملت نیوز: برای چه مردان باید به زنان اجرت المثل بدهند؟ 

یکی دیگر از حقوق زن اجرت المثل است. بر اساس تبصره ذیل ماده 336 قانون مدنی که بحث استیفا را مطرح می‌کند، کارهایی که زن انجام داده و در عرف برای آنها اجرت تعیین شده است. کارهایی که اگر کسی برای دیگری انجام دهد نیاز به اجرت و دستمزد دارد. کارهایی که وظیفه ذاتی او نیست. گاهی کارهایی مانند شیردادن به فرزندان است که وظیفه ذاتی زن است؛ ولی گاهی نیز کارهایی است مثل رفتن به باغ و کار در مزرعه یا شرکت در شالی کاری یا دامدار ،یا حتی کارمندی است یا به فن یا حرفه‌ای مسلط است که دارد تلاش می‌کند. قاعدتا طبیعی است که درآمدهای را هم باید کسب کند. 

صبح ملت نیوز: یعنی هر کار زن به معنای اجرت المثل نیست؟  چگونه می‌توان متوجه شد کدام کارها  ر خانه زن را مستحق اجرت می‌کند؟  

کارهایی که زن انجام داده و عرفا وظیفه زن نبوده و البته مرد هم برای آن دستور داده باشد. مثلاً مستقیما بگویید برو باغ را آب بده یا گوسفندان را علوفه دهد و امثالهم و همچنین زن هم قصد تبرع ندارد، یعنی قصد انجام کار به صورت رایگان را ندارد. قرار گرفتن این چهار شرط در کنار هم باعث می‌شود که زن مستحق اجرت المثل باشد. 

در زندگی ماها از آنجا که زن و شوهر شریک زندگی هستند. تبرعاً و برای رضای خدا کار می‌کنند. لذا من بارها گفتم اگر شوهر به خانمش بگویید که تو داری کاری انجام می‌دهی، من مثل یک کارگر برایت آخر روز مزد می‌دهم به زن بر می‌خورد و ناراحت می‌شود.  گویی مرد اصالت زن را زیر سوال برده است. در واقع همسر خود را تکریم نکرده و به او بها نداده و یک عضو زایدی تلقی کرده است. 

اینجا است که اجرت المثل معنایش خیلی مذیق و بی‌مزه می‌شود تا مشمول حکم قرار گیرد. لذا زن خودش و تبرعاً کارها را انجام می‌دهد. به هر حال زن با این شرایط حقی دارد و البته در جامعه ما هم کم اتفاق می‌افتد.

صبح ملت نیوز:  زنان چگونه نحله را دریافت خواهند کرد؟

نحله امری قرآنی است که بیان می‌کند اگر قصد طلاق خانم‌های خود را دارید، با بخشش مال هم چیزی به آنها بدهید. این بخشش که امری استحبابی از نظر قرآنی و فقهی است ،‌قانون‌گذار آن را الزامی کرده است. پس اکنون اگر مردی بخواهد زنی را طلاق بدهد حتما دادگاه باید به‌عنوان نحله چیزی را برای خانم تعیین کند که مرد به خانم پرداخت کند.  

صبح ملت نیوز: آیا زن می‌تواند هم  نحله و هم اجرت المثل را مطالبه کند؟

برخلاف نحله که شرط طلاق را دارد اجرت المثل اینگونه نیست. در هر دور‌ه‌ای از زندگی زن می‌تواند تقاضای اجرت المثل کند. درعین‌حال دادگاه نمی‌تواند هر دو را با هم مشمول حکم قرار دهد یا این یا آن. پس یا اجرت المثل با تنصیف مال قابل جمع شدن است یا نحله با تنصیف مال قابل جمع است. هر سه مورد را هم کسی نمی‌تواند حکم قرار دهد. درواقع می‌گویند زن مستحق تنها یا اجرت المثل یا نحله است و هر کدام که مورد حکم باشد؛ کار دیگری را انجام داده و مشکل را حل کرده است.
عبدالصمد حسینی خبرنگار - صبح ملت نیوز