بزرگنمایی:

تبدیل گروه‌های مختلف مردم به کنشگرانی فعال با جامعه‌شناسی مردم‌مدار
تبدیل گروه‌های مختلف مردم به کنشگرانی فعال با جامعه‌شناسی مردم‌مدار

یک جامعه‌شناس درباره جامعه‌شناسی مردم‌مدار بیان کرد: جامعه‌شناسان مردم‌مدار تلاش می‌کنند ظرفیت‌های دانش، بینش و روش جامعه‌شناسی را به گروه‌هایی از مردم آموزش دهند به طوری که این گروه‌ها به کنشگران فعالی تبدیل شوند که محیط خود را جست‌وجو کنند و برای بهبود مسائل زندگی خود مشارکت داشته باشند. کلیدواژه‌ این نوع از جامعه‌شناسی مشارکت در همه‌ ابعاد است. در نتیجه‌ی فعالیت‌های انجام شده در این حوزه، مطالب قابل‌فهم عمومی تولید می‌شود.

به گزارش ایسنا، دکتر سیامک زند رضوی در نشست آنلاین انجمن ترویج علم ایران که شامگاه 25 آبان (یکشنبه) برگزار شد، با بیان این که دانش جامعه‌شناسی در ایران 80 سال است که معرفی و عمومی شده است، گفت: مایکل بوروی جامعه‌شناسی را به چهار دسته تقسیم می‌کند؛ جامعه‌شناسی حرفه‌ای، جامعه‌شناسی انتقادی، جامعه‌شناسی سیاستگذار و جامعه‌شناسی مردم‌مدار.

وی افزود: جامعه‌شناسی حرفه‌ای همان جامعه‌شناسی‌ای است که توسط دکتر صدیقی به ایران آورده شد و مخاطب آن دانشجویان و همکاران علمی هستند. در این نوع جامعه‌شناسی، مفاهیمی تعریف می‌شود و گزاره‌ها و نتیجه‌گیری‌هایی وجود دارد. یافته‌های آن در نشریات علمی تخصصی منتشر می‌شود و خروج از دانشگاه برای جامعه‌شناس حرفه‌ای به ضرورت انجام پژوهش است.  در ایران، دکتر چلبی و برنامه‌ نظم اجتماعی وی مثال خوبی از این نوع جامعه‌شناسی است.

استادیار بازنشسته دانشگاه باهنر کرمان با بیان این که «عمده فعالیت جامعه‌شناسی انتقادی، نقد جامعه‌شناسی حرفه‌ای و مفاهیم و نتیجه‌گیری‌های آن است»، گفت: دکتر اباذری و برنامه‌ فعلی ایشان که در خصوص مفهوم نئولیبرالیسم و جامعه‌ ایرانی است، مثال بارز جامعه‌شناسی انتقادی به شمار می‌رود.

زند رضوی ادامه داد: مخاطبان جامعه‌شناسی سیاست‌گذار در درجه اول، دولتمردان هستند و جامعه‌شناسان سیاست‌گذار، دولت و بازار را خطاب قرار می‌دهند. این افراد از دانشگاه خارج می‌شوند و معمولا برنامه‌ پژوهش‌های آنان را کارفرمایان مشخص می‌کنند. دکتر محمد فاضلی و برنامه‌ حکمرانی خوب ایشان از نمونه‌های جامعه‌شناسی سیاست‌گذار است.

این جامعه‌شناس با بیان این که «میدان عمل جامعه‌شناسی مردم‌مدار بیرون از دانشگاه است»، گفت: این جامعه‌شناسان تلاش می‌کنند ظرفیت‌های دانش، بینش و روش جامعه‌شناسی را به گروه‌هایی از مردم آموزش دهند، به طوری که این گروه‌ها به کنشگران فعالی تبدیل شوند که محیط خود را جست‌وجو کنند و برای بهبود مسائل زندگی خود مشارکت داشته باشند. کلیدواژه‌ این نوع از جامعه‌شناسی مشارکت در همه‌ ابعاد است. در نتیجه‌ی فعالیت‌های انجام شده در این حوزه، مطالب قابل‌فهم عمومی تولید می‌شود.

وی در بخش دیگری از این نشست بیان کرد: درست است که از دست رفتن جان انسان‌ها در دوران شیوع کرونا رنج‌آور است؛ اما در کنار این موضوع، در دوران شیوع کرونا، مردم به سرعت برخی ایده‌های علمی را از آن خود و عملیاتی کردند. زمانی که ایده‌ استفاده از ماسک عمومی شد، به سرعت جامعه پاسخگوی این نیاز اساسی شد و افراد به تولید ماسک‌های پارچه‌ای روی آوردند. به شرط این که دانش با دقت و بدون پشتوانه یا رمزگذاری سیاسی تعریف شود، نتایج مطالعات به سرعت کاربردی و عمومی می‌شود. مثلا زمانی که در خانه ماندن اولویت پیدا کرد، به سرعت در میان شهروندان گروه‌های در خانه بمانیم شکل گرفت؛ اما متاسفانه بخشی که مدیریت ماجرا را بر عهده داشت، با دو راهبرد نادرست به این دانشی که به سرعت در حال عمومی شدن بود، ضربه زد.

زند رضوی ادامه داد: اولین راهبرد اشتباه، راهبرد خواهش تمنا بود. دومین راهبرد اشتباه، پرده‌پوشی بود. همین موضوع سبب شد جامعه یک پله به عقب بازگردد. همزمان که در جامعه، سه گروه اصلی جامعه مدنی، دولت و بازار در تعامل با هم و شفاف باشند به سرعت شهروندان، دانش را از آن خود می‌کنند و از آن بهره می‌برند.

استادیار بازنشسته دانشگاه باهنر کرمان در بخش دیگری از این گفت‌وگو به معرفی دو کتاب جامعه‌شناسی در قرن بیست‌ویکم و جامعه‌شناسی مردم‌مدار در کارزار عمل با موضوع جامعه‌شناسی مردم‌مدار پرداخت و جوانان را به مطالعه‌ ادبیات این نوع جامعه‌شناسی تشویق کرد.

وی با بیان این که هر کودکی که به دنیا می‌آید، پرسشگر است و با «زبان» سوال پرسیدن آموخته می‌شود، گفت: این سوالات به تشخص، کنجکاوی و خلاقیت کودک مربوط می‌شود. ما در آموزش کودکان سعی می‌کنیم هر سه‌ی این ویژگی‌ها را بکشیم یا محدود کنیم. جامعه‌شناسی مردم‌مدار می‌خواهد از این سطح عبور کند و کودکان را به پرسشگرانی توانا تبدیل کند و طبیعتا با کسب بینش جامعه‌شناسی توانایی پژوهشگری را به عنوان یک حق انسانی از آن خود می‌کنند.

این جامعه‌شناس با اشاره به جزئیات تجربه‌های فعالیت خود در عرصه‌ جامعه‌شناسی مردم‌مدار گفت: جلب مشارکت شهروندان در حفظ منابع طبیعی تجدیدشونده، جامعه‌شناسی و مدیریت بحران در بم و عرصه کار کودکان سه حوزه‌ای بوده است که در آن‌ها فعالیت داشته‌ام.

زند رضوی ادامه داد: تجربه‌ مشترکی با حدود 70 عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران در طرح ملی گفت‌وگوی خانواده داشته‌ایم. این طرح سه سال است که آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد، ما ابتدا با 30 عضو انجمن پروتکل این فعالیت را تدوین کردیم. هدف ما هماهنگی تسهیلگرهای سطح یک بود تا بتوانند تسهیلگرهای سطح دو را تربیت کنند. تسهیلگران سطح دو، کارشناسانی هستند که در استان‌ها با مسائل خانواده مرتبط هستند مانند روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان و کارشناسان سازمان‌های مردم‌نهاد. در این فرآیند قرار بود تسهیلگران سطح دو، با بینش جامعه‌شناسانه، تسهیلگری اجتماعی، مسئله‌یابی مشارکتی و اصول گفت‌وگوی موثر آشنا شوند.

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران با تاکید بر شفافیت این فعالیت انجمن جامعه‌شناسی درباره دیگر ویژگی‌های طرح ملی گفت‌وگوی خانواده اظهار کرد: بیش از هفتاد عضو انجمن در 68 شهر کشور با یکدیگر هم‌افزایی دارند. با کار کارشناسان میدان که صدای فعالیت آن‌ها در کشور ما شنیده نمی‌شود، کار دانشگاهی تحکیم می‌شود. ایجاد حداقلی از استانداردهای کار حرفه‌ای برای انجام فعالیت‌های اجتماع‌محور، ارائه‌ الگویی تکرارپذیر از همکاری با محوریت یک انجمن علمی و ارائه‌ الگویی برای ایجاد فضاهای تعاملی در گفت‌وگوهای خانواده از جمله ویژگی‌های طرح ملی گفت‌وگوی خانواده است.

وی در پایان، با بیان این که در دوران شیوع کرونا این فعالیت متوقف نشده است افزود: در این شرایط سعی کردیم با حفظ پروتکل‌ها، رعایت فاصله فیزیکی، استفاده از ماسک و قرار گرفتن در معرض جریان هوا کارگاه‌ها را با شرکت‌کننده‌های کم‌تر برگزار کنیم. مشغول تدوین پروتکل‌هایی برای برگزاری آنلاین این جلسات هستیم. سعی کردیم گزارشی را درباره وضعیت خانواده‌ها در دوران شیوع کرونا تهیه کنیم و در وب‌سایت قرار دهیم. در حال حاضر مشغول تهیه پادکست‌هایی با موضوع خانواده هستیم.