بزرگنمایی:
آیا با وجود کرونا ویروس نباید باردار شویم؟ آیا کوئید ۱۹ موجب سقط جنین می‌شود؟ آیا کرونا عاملی برای زایمان زودرس است؟
کرونا ویروس به‌تدریج و به‌نحوی اجباری خود را به بخش جدانشدنی از زندگی ما تبدیل کرده است. ویروسی مرموز و بی‌رحم که در تصورات خود داستان‌های شیوع و نجات از آن را برای فرزندانمان تعریف می‌کردیم، به ما ثابت کرد که بسیار خطرناک‌تر از هر بیماری دیگری است و قصد دارد خود راوی داستان‌های تلخ مرگ و میر برای کودکان ما باشد.
در هر صورت انسان‌ها راهی جز حفظ بقا ندارند؛ ولی در این جبهه مهم، مادران باردار در نوک خط مقدم برای انجام این مسئولیت قرار گرفته‌اند. حتی در اوضاع عادی نیز مادران باردار وظیفه سنگینی بر دوش دارند و حال با وجود بیماری کرونا بیشتر در معرض آسیب و خطر هستند.
مادران بارداری که تا دیروز مهر مادری را تمرین می‌کردند، اکنون با پرسش‌هایی گزنده و تلخی روبه‌رو هستند. آنها از خود می‌پرسند، آیا کرونا ویروس موجب سقط جنین می‌شود؟ آیا عاملی برای زایمان زودرس است؟ آیا در صورت ابتلا به کرونا نوزاد نورچشمی آنها نیز به کرونا دچار خواهد شد؟ و آیا... این جا است که متوجه ارزش و جایگاه قشری دیگری از مدافعان سلامت می‌شویم که اغلب اوقات نسبت به جایگاه و مسئولیت مهمی که برعهده دارند شاهد کم لطفی هستند. پزشکان سلامت زنان یا سلامت باروری یا ماماها کسانی هستند که نه‌تنها برای سلامت امروز جامعه؛ بلکه برای سلامت نسل‌های بعد تلاش در خور ستایشی انجام می‌دهند.
از همین جهت گفتگویی با خانم دکتر مرضیه کبودی استاد دانشکده پرستاری و مامایی کرمانشاه ترتیب دادیم تا در عین شنیدن پاسخ‌های ایشان به سوالات مادران باردار از تجربیات ارزشمند سال‌ها تحقیق و پژوهش ایشان نیز بهره‌مند شویم.
خانم دکتر مرضیه کبودی، دکترای بهداشت باروری از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و سابقه ریاست دانشکده پرستاری و مامایی کرمانشاه و ترجمه کتاب‌های مانند هورمون درمانی در یائسگی و بیماری‌های زنان و مامایی را در کارنامه خود دارد و هم اکنون نیز به‌عنوان مدیر گروه سلامت باروری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی کرمانشا برای سلامت مادران و فرزندان ایران زمین فعالیت می‌کند.
صبح ملت نیوز: خام دکتر کبودی کرونا چقدر برای مادران باردار خطرناک است؟
مادران باردار در معرض خطر خیلی بیشتری از دیگر افراد جامعه نیستند. با این وجود باتوجه‌به حساسیتی که روی مادران باردار وجود دارد جامعه بین‌المللی مادران باردار را جزو گروه خطر متوسط قرار داده است.
تجربیات نشان داده که در هنگام بارداری بیماری‌های تنفسی مانند آنفولانزا در مبتلایان علائم شدیدتری را ایجاد می‌کند؛ بنابراین در مورد کرونا ویروس هم احتیاط بیشتری به خرج دادند و مادران باردار مبتلا به ویروس کرونا را بنا بر احتیاط در دسته خطر متوسط قرار دادند.
صبح ملت نیوز: چه خطراتی مادر مبتلا به کرونا را تهدید می‌کند؟
سطح خطرات تا حدود زیادی بستگی به وضعیت مادر دارد مثل سایر افراد که باردار نیستند، مثل خانم یا آقایی که زندگی معمولی خودش را دارد و عوامل دیگری باعث تاثیرات خطرناک کرونا ویروس می‌شوند. افرادی بالای 35 سال، افرادی با سیستم ایمنی ضعیف مثلاً کسانی که دارویی مانند کورتون مصرف می‌کنند که سطح سیستم ایمنی بدن را کاهش داده یا مبتلایان به بیماری قلبی یا زمینه‌ای، مبتلایان به دیابت و سرطان در معرض خطرات بیشتری در صورت ابتلا به کرونا ویروس هستند.
خانم بارداری که بالای 35 سال یا مبتلا به دیابت یا در بارداری دچار دیابت شده، یا مبتلا به فشار خون بالا و چنین مشکلاتی باشد در صورت ابتلا به کرونا ویروس، وضعیت پرخطری را تجربه می‌کند و لازم است اگر نتیجه تست کرونای چنین فردی مثبت شد در بیمارستان بستری شود؛ اما در سایر موارد تشخیص ماما و پزشک بیمار تعیین‌کننده وضعیت و اقدامات درمانی لازم است.
صبح ملت نیوز: آیا کرونا موجب سقط جنین می‌شود؟
مادران بارداری که تست کرونا ویروس آنها مثبت است؛ معمولاً دچار سقط نمی‌شوند یا به‌عبارتی کرونا شانس سقط را بیشتر نمی‌کند؛ ولی دیده شده که خانم‌های باردار و مبتلا به کوئید 19 دچار زایمان زود رس شوند که البته این هم در مورد افرادی است که کرونا آنها را بدحال کرده است. در افراد بدحال تقریباً از هر پنج زن باردار و مبتلا به کوئید 19 یک نفر زایمان زودرس را تجربه می‌کند.
صبح ملت نیوز: آیا امکان دارد نوزاد تازه متولد شده از مادر مبتلا به کرونا، دچار بیماری کرونا شود؟ در این صورت وضعیت نوازد چه خواهد شد؟
ابتلای نوزاد به کوئید 19 از مادران بدحال دیده شده و می‌توان گفت از 20 مورد مادری که بدحال بودند یک نوزاد دچار کرونا ویروس شده است که معمولاً این نوزادها چندان هم بدحال نیستند و عموماً نوزادانی هستند که ممکن است که مبتلا شده باشند ولی بیماری را به‌راحتی طی می‌کنند. البته باید سلامت نوزادان را بسیار جدی گرفت؛ چرا که در کشور ما نیز هرچند به‌صورت بسیار نادر، شاهد گزارش فوت نوزاد زیر 20 روز در اثر ابتلا به کرونا بودیم. ولی نکته مهم این است که بین مادر بدحال و دچار کرونا ویروس با مادری که مبتلا به کرونا ویروس هست؛ ولی علائم خفیفی دارد تفاوت قائل شویم.
صبح ملت نیوز: تاثیر کرونا روی دیابت بارداری چقدر خطرناک است؟
در وهله اول باید بدانیم که کرونا نمی‌تواند فردی را مستعد دیابت بارداری کند؛ حداقل تاکنون مطالعه خاصی در این مورد دیده نشده است؛ ولی کسانی که دچار دیابت بارداری هستند یا قبلاً دیابت داشتند و هم اکنون باردار شده‌اند، اگر دچار کرونا هم شوند در وضعیت خطرناکی هستند و از سطح خطر متوسط عبور خواهند کرد.
در یک کلام آنها جز افراد پرخطر یا بهتر بگویم خیلی پر خطر به شمار می روند؛ چراکه ما می‌دانیم که افرادی که تنها دچار دیابت هستند در دسته پر خطر کرونا قرار می گیرند و با افزودن شرایط بارداری واقعا خطر در سطح بالایی قرار می‌گیرد؛ پس زنان باردار باید با دقت مراقبت‌ها و راهکارهای لازم را انجام دهند و اگر مبتلا شدند ترجیح اول برای حفظ سلامت آنها ادامه روند مراقبت در بیمارستان است.
صبح ملت نیوز: برای مقابله با فشار و استرس ناشی از خطر ابتلا مادران باردار به ویروس کرونا چه باید کرد؟
مهم‌ترین مسئله این است که ما بدانیم خطری که نگرانی و استرس احتمال به کرونا برای زن باردار ایجاد می‌کند، به‌مراتب بیشتر از خطر ابتلا به خودِ ویروس کرونا است. من به شخصه از استرس زنان باردار بیشتر می‌ترسم تا ابتلا به کرونا؛ چرا که در حدود 80 درصد موارد ابتلا به کرونا فرد بیمار علائمی همچون سرماخوردگی از خود نشان می‌دهد و از خطر بیماری عبور کرده و معمولاً بهبود پیدا می‌کند. درباره شخصی که نگرانی ابتلا به کوئید 19 دارد و این نگرانی و استرس در طول بارداری ادامه پیدا می‌کند وضع فرق می‌کند؛ زیرا فرد دچار مشکلات فراوان و خطرناکی خواهد شد.
استرس می تواند در وهله اول برای مادر باردار و در وهله دوم به‌طور ویژه برای نوزادان عواقب تلخی را در پی داشته باشد. به‌عنوان مثال مادر بارداری که دچار اضطراب، افسردگی و استرس به‌صورت مزمن هست، ممکن است باعث شود که فرزندش در آینده توانایی لازم برای ارتباط با دیگران را از دست بدهد. در این موارد شانس ابتلا به اوتیزم بیشتر است و حتی مطالعات نشان داده که بعضی از این کودکان ممکن است در آینده در اصطلاح عامیانه دچار جنون شوند؛ پس توجه به سلامت روان زن باردار امر بسیار مهمی است.
صبح ملت نیوز: خانم دکتر کبودی چه روش‌هایی برای حفظ سلامت زنان باردار وجود دارد؟
راهکار اصلی ما برای حفظ سلامتی روانی زنان باردار اطلاع‌رسانی درست است. باید به خانم‌های باردار گفته شود که خطر ابتلا به کرونا در آنها خیلی بیش از افراد معمولی نیست؛ بنابراین صرف احتیاط، زنان باردار در دسته خطر متوسط قرار گرفته‌اند تا مراقبت بیشتری از خود داشته باشد.
زنان باردار نیز باید قواعدی که برای افراد معمولی پیشنهاد شده را در پیش بگیرند؛ پس در مواقع لازم از ماسک استفاده کنند، شستشوی دست‌ها را که بسیار مهم است رعایت کنند. البته حتی استفاده از آب و یک صابون ملایم نیز کفایت می‌کند و حتماً نیازی نیست دست‌ها را با الکل ضد عفونی کنند.
همچنین سعی کنند تا جایی‌که ممکن است از حضور در فضای عمومی پرهیز کنند. به‌ویژه در مطب پزشکان مدت زیادی تأمل نکنند؛ چرا که اکثر مطب‌ها فضای کمی دارد و تعداد زیادی بیمار در آن رفت و آمد دارند. البته بیشتر این زنان امکان دارد تنها باردار باشند؛ ولی بعضی از آنها ممکن است دچار آنفولانزا یا کوئید 19 باشند.
ماندگاری در محیط به‌عنوان یک ریسک فاکتور یا عامل پرخطر مطرح می شود. برای بهبود شرایط ویزیت توسط ماما یا پزشک معالج برنامه‌ریزی باید به نحوی انجام شود که خانم باردار در کمترین زمان ممکن در محل مطب ماندگار شود و بعد از معاینه آنجا را ترک کند.
صبح ملت نیوز: آیا باید فرزند مدرسه‌ای یا دانشگاهی را از مادر باردار جدا کرد؟
نیازی چندانی نیست و خانواده می‌تواند به زندگی عادی خودش ادامه بدهند؛ به شرطی که رعایت پروتکل‌های بهداشتی را مدنظر قرار دهد. حتی نیازی نیست برای هر نوع مشکل، خانم باردار به مطب مراجعه کند. آنها می‌توانند با ماما یا پزشک با تلفن در ارتباط باشند و البته به علائم بیماری کرونا توجه داشته باشند و هرگاه دچار تب یا سرفه خشک شدند حتماً پزشک خود را مطلع کنند.
صبح ملت نیوز: مادران باردار برای محافظت در مقابل کرونا چه قواعدی را باید رعایت کنند؟
یکی همین بحث فاصله‌گذاری اجتماعی هست و نکته مهم این است که معنای رعایت فاصله اجتماعی، یک قدم یا دو قدم دورتر نیست و یعنی ما باید حداقل دو متر فاصله را رعایت کنیم. پس علاوه بر حفظ این فاصله دیگر نباید فکر کنیم که اگر در فاصله یک یا دو قدمی، مثلاً اگر رو برگردانیم، فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت شده است.
همچنین از عیادت کسی که مبتلا به بیماری کرونا هست پرهیز کنیم و این حفظ دوری و فاصله بسیار برای سلامتی مهم است. به‌طور کلی خانم‌های باردار می‌توانند در جامعه حضور داشته باشند، به‌شرطی که فضایی که در آن رفت و آمد می کنند دچار ازدحام نباشد؛ البته در هر شرایطی باید از ماسک استفاده کنند و حتما در اولین فرصت دست‌های خود را بشویند.
درعین‌حال از تحرک کافی برخوردار باشند؛ چرا که همین دور بودن از اجتماع می‌تواند منجر به سکون و بی‌تحرکی در خانه شود که برای زنان باردار بسیار خطرناک است. بنابراین توصیه من این است که تحرک کافی و اوقاتی را برای قدم زدن داشته باشند.
خانم‌های باردار باید آب به اندازه کافی بخورند؛ چراکه مصرف کم آب و کم تحرکی می‌تواند آنها را دچار مشکل کند. زنان باردار مستعد لختگی خون در ساق پا هستند که با این روش ها از این مشکلات دور می شود. توجه به ورزش‌های دوران بارداری و نرمش‌های خاص و روزانه، تغذیه مناسب و متعادل و البته حتما استفاده از مکمل‌های اسید فولیک، مولتی ویتامین و ویتامین دی در دوران بارداری بسیار مهم است. اینها به‌علاوه مراقبت‌های روتین و در ارتباط بودن با ماما مشکلات بارداری را بسیار کم خواهند کرد.
البته امکان دارد پزشک یا ماما نوع ارتباط را مدیریت کند و در وهله اول با پرسیدن علائم و شرایط از طریق تلفن به وضعیت مادر باردار رسیدگی کند و در صورتی که شرایط خاصی پیش بیاید نیاز به مراجعه به مطب در نظر گرفته شود.
صبح ملت نیوز: زنان باردار روی چه علایمی از کرونا حساسیت بیشتری داشته باشند؟
آنقدر در رسانه‌ها درباره بیماری کرونا صحبت می‌شود که مردم با علایم شایع آن مثل تب و سرفه آشنا هستند. می‌دانیم که بقیه علائم کرونا شبیه علائم آنفولانزا مانند کوفتگی بدن یا سردرد و... است. در مواردی هم امکان دارد افراد دچار کاهش حس بویایی یا چشایی نیز شوند که اگر خانمی حس بویایی یا چشایی‌اش کم شده باشد، حتماً باید به مراقب یا مامای خود اطلاع دهد و از راهنمایی لازم برخوردار شود تا اگر نیاز به آزمایش برای کرونا بود، مراحل آن طی شود.
صبح ملت نیوز: خانم دکتر کبودی، آیا زنان باردار می‌توانند از واکسن آنفولانزا استفاده کنند؟
بله اتفاقا تاکید شده که زنان باردار این واکسن را تزریق کنند.
صبح ملت نیوز: در ماه‌های آخر بارداری احتمال وقوع عفونت‌ها بیشتر است. توجه و حساسیت‌های زنان باردار در این زمان روی چه نکاتی باشد؟
برای خانم‌هایی که در ماه‌های 7، 8 و 9 هستند، با وجود بیماری کوئید 19 احتمال خطر بیشتری را متصور هستیم. خطر بیماری تنفسی برای آنها بسیار شدیدتر است و خانم‌ها در این دوره باید سطح مراقبت را بالا ببرند؛ زیرا شانس زایمان پیش از موقع افزایش پیدا می‌کند. این زمان متفاوت از شرایط ماه‌های اول بارداری است که در آن خطر سقط جنین چندان نیست. بیماری کوئید 19 به‌طور مستقیم ریه انسان را به چالش می‌کشد و خانم‌های باردار نیز از 6 ماهگی به بعد باید مراقب بیماری‌های ریوی یا عفونی باشد؛ چون می‌تواند باعث زایمان زودرس شود.
در ماه‌های آخر بارداری شانس ابتلا به افزایش فشار خون نیز وجود دارد و همین افزایش فشار خون و همراهی با بیماری کرونا می‌تواند به‌عنوان یک ریسک فاکتور در نظر گرفته شود. البته احتمال ابتلا به افزایش فشار خون کم است؛ ولی این‌گونه افراد نیز باید بسیار مواظب خودشان باشد.
صبح ملت نیوز: با وجود احتمال شیوع موج جدید کرونا آیا تعویق بارداری شیوه مناسبی است؟ کسانی که در شرایط ایده‌ال بارداری هستند باید چه کار کنند؟
به‌طور کلی بارداری باید با سنجیدن شرایط انجام شود و این بسیار مهم‌تر و فراتر از مسئله بود یا نبود کرونا است. در ابتدا یک زوج باید ببینند شرایط باردار شدن را دارند یا ندارد و این مسئله بسیار کلیدی و مهمی است. شما تصور کنید وقتی ما می خواهیم یک گواهینامه رانندگی بگیریم، کتاب راهنمایی را مطالعه می‌کنیم، در آزمون آن شرکت کنیم و بعد به‌صورت عملی تست راهنمایی و رانندگی می‌دهیم تا مهارت ما سنجیده شود؛ ولی وقتی مسئله مهمی مثل بارداری مطرح می‌شود که منجر به تولد یک انسان و به عبارتی نسل بعد ما می‌شود دچار کم لطفی می‌شویم؛ چرا که فکر می‌کنیم بارداری و زایمان یک روال طبیعی است و خود به خود انجام می‌شود.
اما امروز می‌دانیم که مشاوره پیش از بارداری بسیار مهم است؛ تا جایی که پیشنهاد می شود سه ماه یا حتی طبق توصیه‌های بین‌المللی یک سال قبل از بارداری خانواده به متخصص در زمینه مامایی یا سلامت باروری یا پزشکی مراجعه کنند و مشاوره پیش از بارداری را دریافت کنند. برای این مشاوره، پزشک یا ماما فرد را کاملاً معاینه می کند و وضعیت سلامت او را از نظر فیزیکی، تغذیه، وزن، بیماری‌های زمینه‌ای، سلامت روانی و حتی شرایط زندگی بررسی می‌کند و بعد از آن است که تصمیم برای بارداری گرفته می‌شود.
حال با وجود بیماری کووید 19 چک لیست مشاوره ازدواج بلندتر شده است. تصور کنید خانمی که در یک مرکز پرخطر کار می‌کند. مثلا خودش پزشک یا پرستار است؛ پس مشاور به او پیشنهاد خواهد داد که برای بارداری از مرخصی استفاده کند و تا مدتی به محل کار خود نرود و اگر فرد معذوریت دارد و باید حتما در محل کار خود حاضر شود، امکان دارد ماما تشخیص دهد که فعلاً بارداری به تعویق بیفتد.
البته این یک مثال است شرایط به پارامترهای زیادی وابسته است، مثلاً امکان دارد خانمی سن بالای سی سال داشته باشد. در اینجا دیگر نمی‌توانیم بگوییم به دلیل کرونا مسئله بارداری را به تعویق بیندازد و تغییر باید در شرایط بارداری و شرایط زندگی اش باشد؛ بنابراین من توصیه‌ام این است که تمام خانم‌ها چه در دوران این اپیدمی و در دیگر زمان‌ها جدیت خاصی برای حضور در جلسات مشاوره پیش از بارداری از یک سال قبل یا حداقل 3 ماه قبل داشته باشند تا جای هیچ‌گونه نگرانی در دوران بارداری نباشد؛ البته من در غیر این صورت و در هیچ زمانی حتی بدون شیوع کرونا بدون مشاوره پیش از بارداری پیشنهاد نمی‌کنم که مادران باردار شوند.
خبرنگار عبدالصمد حسینی - صبح ملت نیوز