بزرگنمایی:

معرّفی کتاب گلچینی از واژه‌ها و زبانزدهای دزفولی

گردآورنده، نگارش و ویرایش: فؤاد مجدزاده عاملی

این کتاب را صاحب امتیاز بنیاد متن‌پژوهی پارسیان با همکاری مؤسسۀ فرهنگی خوزی‌شناسی، در قطع وزیری و در 229 صفحه در خرداد 1399 خورشیدی در تهران چاپ کرده است.

 این کتاب لغت‌نامه‌ای مختصر و مفید است که واژه‌ها را به اختصار شرح داده است. بالغ‌بر 1766واژه و 49 ضرب‌المثل، کنایه و زبانزد دارد. جدول نشانه‌های آوانگاری گویش دزفولی شوشتری در ابتدای لغت‌نامه به منظور سهولت در نحوۀ نگارش، اعراب‌گذاری و آوانگاری به حروف لاتین را آورده است. مؤلف در تدوین کتاب خود از دوازده اثر سود جسته است. از این آثار در زمینۀ شعر محلی، چیستان، کلمجور، سفرنامه‌ها و سایر منابع و شخصیت‌ها که در پیش‌گفتار به آن اشاره‌کرده بهره برده است. اما تنها فرهنگ واژگان که مورد مطالعه نویسنده قرار گرفته واژه‌نامۀ مرحوم سید احمد صادق صمیمی بوده است.

مؤلف دیدگاه خود را دربارۀ این پژوهش چنین بیان کرده است: «درگذر پرفرازونشیب روزگاران ایران‌زمین از مهم‌ترین یادگار نیاکان ما که همچنان استوار به‌جامانده، گویش‌های بومی است. گویش مردم دزفول یکی از این یادگاران است. با کاوش در گویش دزفولی می‌توان برخی از کهن‌ترین واژه‌های پارسی را یافت که تحت تأثیر زبان‌های بیگانه قرار نگرفته و همچنان در گفتار روزمره دزفولی‌ها به کار می‌رود. صرف‌نظر از دل‌بستگی به گویش مادری آنچه که سبب گردید تا به گردآوری و نوشتن گلچینی از واژه‌ها و زبانزدهای دزفولی بپردازم عبارت‌اند از: بازنویسی واژه‌هایی که در شرف فراموشی قرار گرفته‌اند و در گفتار روزمره کمتر از آن‌ها یاد می‌شود. تلاش و دقت بسیار در رعایت اصول آوانگاری فارسی و لاتین به درست‌ترین شکل ممکن به‌نحوی که غیردزفولی‌ها هم بتوانند از آن بهره‌مند شوند. سرانجام ایجاد انگیزه در جوانان دزفولی برای آغاز پژوهشی فراگیر در تهیه و تدوین فرهنگ بزرگ واژگان دزفولی بر مبنای اصول علمی» (مجدزاده عاملی، 1399: 226).

 مؤلف در جایی دیگر به نقل از محمّد محمّدی ملایری می‌گوید: «با جستجو و پژوهش در گویش‌های بومی ایران متوجه می‌شویم که بسیاری از واژه‌های ایرانی بر اثر تعریب (عربی گردانیدن واژه‌های پارسی و پوشیده ماندن ریشه پارسی واژه‌ها) دگرگون‌شده یا به کلی تغییرداده و از یادها رفته‌اند. با پژوهش و ردیابی می‌توان بن و ریشه این‌گونه واژه‌های اصیل بازمانده از گویش نیاکان را پیدا نمود و با به کارگیری آن‌ها غنای بیشتری به زبان و ادبیات پارسی داد» (مجدزاده عاملی، 1399: 5 ـ 6).

در مقدمه‌ای که محمّدرضا فاطمی دزفولی بر کتاب نوشته است به بررسی گذرا و اشاره‌وار به مستشرق‌شناسانی چند و آثار تألیف شده ایشان پرداخته است که خالی از لطف نیست. مقدّمه به قدیم‌ترین کتب در ثبت واژگان منطقۀ دزفول, شوشتر و مردان عشایر حاضر در شمال خوزستان اشاراتی دارد که قطعاً برای اهل پژوهش غنیمت خواهد بود.

پژوهشی از: دکتر عبدالامیر مقدم‌نیا، فریده آرامیده

برگرفته از کتاب‌شناسی فرهنگ‌نامه‌های خوزی