بزرگنمایی:

   مریم مفتوح

با تبریک میلاد با سعادت حضرت معصومه (س) و به بهانه ی روز دختر 

 در زمان های گذشته زنان ودختران درکنار مسئولیت های عدیده ی خانه وزندگی بیشتر مواقع دوشادوش مردان خود به کار وتلاش اقتصادی نیز مشغول بوده اند.

اما با این حال فرزندان پسر به مراتب سودمندتر از دختران معرفی شده اند.مثمرثمر بودن پسران درامور اقتصادی خانواده از نظرکار وتلاش و نقش پررنگ آنان در کمک رسانی به خانواده و تکیه گاه پدر در زندگی به گاهِ سختی ورنج گویا آنان را نزد پدر و مادر عزیزترکرده واعتباری ویژه بخشیده است. می توان گفت دید کلی اجتماع در دهه های پیشین معطوف بر عزیزیِ بیشتر پسران نزد خانواده بوده است.

به طوری که در میان عامه ی مردم آنچه از تصورشان نسبت به گذشته ها در ذهنشان نقش بسته است این که مادران دزفولی پسر دوست بوده و به فرزندان ذکور خود بیشتر توجه وعنایت داشته اند. اما آنچه از نقل های سینه به سینه و ترانه های عامیانه وفولکلوریک  شهر دزفول بر می آید این است که در حقیقت برای یک مادر جنسیت فرزند فرقی ندارد و برتری ایجاد نمی کند و یک مادردر محبت ورزی ، فرزندان خود را با یک چشم وبه تساوی نگاه می کند. مادر همواره محبت وتوجه خویش و نگاه های مهربان و پراز عاطفه اش را بطور یکسان نثار فرزندانش می کند.ودر قالب شعرها، ترانه ها ولالایی های خود پسر ودخترش را به یک چشم می بیند وبا عزیزی گرفتن، آنان را سرشار از محبت می کند.

بین مردم ترانه ای معروف بوده و هنوز هم وجود دارد اگرچه با توجه به عدم رغبت جوانان امروزی برای فرزند آوری این طرز فکر کمرنگ شده است. این ترانه بیانگر این باور عمومی مردم در گذشته ها بوده که:

مَخیِ بُویِ بَختی یار      نُریِ تَ دُختَرِه بِیار

به معنی: اگر خواهان خوشبختی هستی (دعا کن) فرزند اول تو دختر باشد.

به احتمال قوی این باور عامیانه از روایت پیامبر اکرم (ص) ناشی گشته که می فرمایند:

  « نشانه ی خوش یمنی ( خوش قدمی ) زن این است که اولین فرزندش دختر باشد. »

حال ممکن است اشاره ی حضرت محمد (ص) به این موضوع، بخاطر طرز فکر مردم جامعه ی زمان بعثت و رسالت حضرت باشد، جامعه ای که دختر داشتن را ننگ می شمردند، تا بدین وسیله اهمیت وجود دختران و نقش سازنده ای را که می توانند در خانواده و جامعه داشته باشند آشکار سازد. اما واقعیت این است که دختران به مادر خود بیشتر نزدیک هستند و زود با مادرشان دوست و همدم می شوند. دختران سرشار از عاطفه و احساسند ..و نیز  چندین سال زودتر از پسران به بلوغ می رسند.

وقتی فرزند اول دختر باشد، این دختر برای فرزند بعدی کمک حال خوبی برای مادرش است.دیده شده که چگونه دختر بچه ها از همان کودکی در نقش مادرانه ی خود فرو می روند وبا نوزاد و کودک بعد از خودشان بسیار مادرانه رفتار کرده ودر رسیدگی کردن و مواظبت از خواهر و یا برادر بعد از خودشان گاه سنگ تمام می گذارند.

حتی با این که خودشان کم سن وسال بوده و نیازمند مراقبت هستند اما گاه تمایل دارند که کهنه ی نوزاد را عو ض کرده و در لباس پوشیدن و جمع وجورکردن وسایل نوزاد شخصا اقدام کنند.

وبرای یک مادر که هم باید امورات خانواده را سرو سامان می داد وهم باید به کارهای نوزاد خود می رسید چه جیزی بهتر از یک کمک حال حتی اگر کوچک باشد.

این است که در باور عمومی مردم این از خوشبختی یک زن است که فرزند اولش دختر باشد چون دختر زودتر به داد او می رسد و حتی بخاطر رسیدن به سن بلوغ زودتر آمادگی ازدواج را پیدا کرده و لذا مادر زودتر به آرزویش که دیدن نوه و یا نوه هایش می باشد می رسد. و در جوانی مادر بزرگ می شود. مادر بزرگ جوان و سالم مسلما شادابتر وسرحال تر بوده و بیشتر مورد علاقه ی نوه و نوه های خویش است. او همچنین بیشتر می تواند از وجود نوه هایش لذت ببرد. و همه ی این ها حاصل نمی شود مگر به واسطه ی دختر بودن اولین فرزند یک زن. برای این که مشخص شود که مادران این دیار فرقی بین فرزندانشان در میزان محبت ورزی نگذاشته اند به گوشه ای از ترانه های عامیانه ی دزفول در این خصوص و عزیزبودن فرزندان دختر نزد مادران دزفولی اشاره می کنیم.

هر که دُختَرِ دارَه بِ خُونَه                هرگز نَم خَورَه غم زَمُونَه                  

به معنی:  هر کس دختری در منزل دارد         هرگز غم زمانه را نمی خورد 

هَر کَه دُختَرِه دارَه بِ اُشِش              ماههِ چاردَهُم زَس مِینِ حَوشِش

 به معنی: هر کس دختری درآغوش خود دارد(خدافرزنددختری به اوعطاکرده است)  (به این می ماند که) ماه شب چهاردهم در منزلش تابیده است.

هَرکَه دُختَرِه دارَه       زَنبیِلِه زَرِه دارَه

به معنی: هرکس دختر دارد مانند این است که در خانه ی خود سبدی پر از طلا وزر دارد

هَرکَه نَدارَه دُختَرِه                     عُمرِش گُذَشتَه زِیتَرِه

به معنی: هر کسی که دختر ندارد عمرش زود سپری می شود (دختران عامل مهرورزی و محبت هستند همین مهرورزی سبب می شود که دلسوز والدین خود بوده و همواره به آنان رسیدگی کنند)

روُحِ رَوُونَه دُختَر                           شِیرِین زَبُونَه دُختَر

به معنی: دختر روح وروان والدین خود وشیرین زبان خانه است.

..........

کتاب دزبانان کنکاشی در آثار تاریخی ، آداب و فرهنگ مردم دزفول /محمد حسن روانبخش انصاری و مریم مفتوح / فصل دوم رسوم و باورها در دزفول  صفحه 166

سه شنبه 3 تیر 99   دزفول 
تصویر : اینترنت