پس از جدال بین ایران‌ستیزان و یک گروه تهاجمی‌تر از تندروهای درون آمریکا، دولت ترامپ قصد دارد به معافیت‌های هسته‌ای که به شرکت‌های روسیه، چین و اروپایی اجازه می‌دهد در سایت‌های حساس هسته‌ای ایران فعالیت داشته باشند، پایان دهد.

کارشناسان منع گسترش سلاح اتمی می‌گویند این معافیت‌ها، پس از خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از توافق هسته‌ای سال 2015 ایران صادر شد تا انگیزه تهران را برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم کاهش ‌دهد و دریچه ارزشمندی را به درون برنامه اتمی آن کشور فراهم ‌سازد. اما مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا و یک گروه از قانون‌گذاران به رهبری تام کاتن سناتور جمهوریخواه آرکانزاس خواستار فشار بیشتر بر تهران و از بین بردن اهداف سیاست خارجی امضا شده دولت باراک اوباما هستند.

تارنمای طرفداران استنفورد درگزارشی نوشت، «کلسی داونپرت» مدیر سیاست منع گسترش انجمن کنترل سلاح واشنگتن در این باره می‌گوید: پایان دادن به معافیت‌هایی که به تهران اجازه می‌دهد سوخت مورد نیاز راکتور را وارد سازد، دست ایران را برای توجیه از سرگیری تولید اورانیوم غنی شده 20 درصد باز می‌کند.

وی افزود: این، سطحی پایین‌تر از سطح تسلیحاتی است، اما خطر قابل ملاحظه گسترش تسلیحاتی را نسبت به سطح غنی‌سازی فعلی کمتر از 5 درصد ایران را بیشتر می‌کند.

این فعال خلع سلاح ادامه داد: دولت ترامپ با این حرکت در واقع به پای خود شلیک می‌کند.

توافق هسته‌ای همچنین به اصلاحات راکتور اراک نیاز داشت تا مسیر ایران را به سلاح‌های هسته‌ای با استفاده از پلوتونیوم مسدود کند. شرکت‌های درگیر در این تلاش اصلاحی، دیگر با این معافیت تحریم‌ها محافظت نمی‌شوند.

«ریچارد نفیو» عضو مذاکره‌کننده آمریکا در توافق هسته‌ای که از او به عنوان طراح تحریم‌های پیشین ایران هم یاد می‌کنند در این باره گفت: ایران می‌تواند به این امر واکنش نشان دهد و دوباره کار بر طرح قدیمی خود را آغاز کنند که خلاف منافع ما خواهد بود.

مقامات دولت ترامپ معتقدند چنین اقدامی سالها طول خواهد کشید و به پول و تخصص نیاز دارد که ایران ندارد. آنها همچنین معتقدند اگر ایران در این مسیر فرضی حرکت کند، در معرض خطرات قابل توجهی قرار خواهد گرفت.

پمپئو فشار آورد تا در ماه مارس این معافیت‌ها به پایان برسد، اما به خاطر یک اختلاف نظر بین سازمانی با استیون منوچین وزیر خزانه داری، آن را از دست داد که گفت دولت ترامپ در حال حاضر به خاطر تحریم‌های خود در قبال ایران در بحبوحه گسترش ویروس کرونا تحت فشار شدید است. این مساله به تمدید 60 روزه معافیت منجر شد.

تصمیم جاری مبنی بر حفظ معافیت 90 روزه برای نیروگاه بوشهر، آخرین نبرد معافیتی در درون دولت ترامپ را شکل می‌دهد در حالیکه مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری در حال داغ شدن است.

«جارت بلانس» مقام سابق وزارت خارجه آمریکا که مسئولیت اجرای توافق ایران را بر عهده داشت هم در این زمینه گفت: با توجه به اینکه شروع این تصمیم پس از کنوانسون انتخاباتی ریاست جمهوری است، شانس پمپئو را برای مستحکم کردن موقعیت جنگ‌طلبی خود تا حد ممکن افزایش می‌دهد.

پمپئو روز چهارشنبه در یک یادداشت داخلی وزارت خارجه آمریکا گفت «به معافیت‌ تحریم‌هایی که پروژه‌های مرتبط با برجام را می‌پوشاند، پایان» خواهند داد.

این تصمیم در مورد چشم‌پوشی از کار شامل اصلاح راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک ایران، تهیه اورانیوم غنی‌شده برای راکتور تحقیقاتی تهران و انتقال سوخت مصرف شده راکتور تحقیقاتی به خارج از ایران صدق می‌کند. این حرکت یک دوره 60 روزه را برای استمهال فعالیت‌های جاری در نظر گرفته است.

در این یادداشت افزوده شده است که دولت ترامپ، معافیت جداگانه‌ای را برای پوشش حمایت بین‌المللی از نیروگاه هسته‌ای بوشهر در نظر گرفته است که برای 90 روز اجازه می‌دهد تا به اطمینان از ایمنی فعالیت‌های نیروگاه کمک کنند.

مشخص نیست که بر این اساس، شرکت‌های چین و روسیه تعامل خود را در این پروژه‌ها پس از این تصمیم رها خواهند کرد یا خیر و ایران چه تلاشی برای برداشتن گام‌های بیشتر در پیشبرد برنامه اتمی خود به کار خواهد گرفت.

تحت برنامه جامع اقدام مشترک که ترامپ در سال 1397 از آن خارج شد، ایران از تولید اورانیوم غنی شده 20 درصد برای 15 سال محروم می‌شود اما این توافق تضمین می‌کند ایران قادر باشد تا اورانیوم غنی شده 20 درصد را برای عملیات راکتور تحقیقاتی تهران وارد کند.