بزرگنمایی:

جایزه نوبل اگرچه دارای شهرت جهانی است، اما در برگیرنده تمام رشته ها و علوم نیست. هر سال در کشور سوئد و نروژ مراسم اهدای جایزه نوبل برگزار می شود و توجه بسیاری از محافل علمی، ادبی و سیاسی به آن جلب می شود. مراسمی که طبق وصیت آلفرد نوبل سازنده دینامیت در سال 1895 برگزار می گردد. اگر نگاهی به پنج رشته ای که اهدای جوایز به آنها انجام می پذیرید داشته باشید، به وضوح مشخص می شود که جای بسیاری از رشته های مهم دیگر خالی است، چراکه ملاک نوبل سودمندی عملی دستاوردهای دانشمندان بود. به همین دلیل پنج رشته ادبیات، فیزیک و شیمی، اقتصاد، فیزیولوژی و پزشکی و صلح مد نظر جایزه نبول هستند.
شاید برای برخی این پرسش وجود داشته باشد که باقی رشته ها و زمینه های علمی در کجا و به چه شکل جوایزی دریافت خواهند کرد. در اینجا برخی از جوایز مهم در رشته های مختلف به شرح ذیل گردآوری شده است:
• رشته کشاورزی: جایزه ولف مستقر در تل آویو که از سال 1978 شروع به کار کرد و هم ردیف جایزه نوبل در رشته کشاورزی است. در این انتخابات بیشتر جوایز به دانشمندان آمریکایی اهداء شده است. آخرین جایزه به دیوید زیلبرمن از ایالات متحده آمریکا رسید که در زمینه ترکیب ویژگی های بیوفیزیکی سیستم های زراعی- اقتصادی برای توسعه مدل های اقتصادی و چارچوب های تصمیم گیری اقتصادی جهت پاسخ به سؤالات اساسی اقتصاد کشاورزی در چندین زمینه مهم، انجام شده بود.
• حفاظت از حیوانات: جایزه ایندیاناپلیس در رشته حفاظت از حیوانات که هر دو سال یکبار در باغ وحش ایندیاناپلیس آمریکا برگزار می شود. جایزه سال 2018 به راسل میترمیر از ایالات متحده آمریکا رسید که در بر روی پستانداران بزرگ و لاک پشت ها با حمایت سازمان حفاظت از حیات وحش جهانی پژوهش کرده بود.
• مردم شناسی: در رشته مردم شناسی و باستان شناسی جایزه موسسه انسان شناسی سلطنتی بریتانیا و ایرلند حائز اهمیت می باشد که این مراسم از اواخر قرن نوزدهم برگزار شده است. آخرین جایزه این موسسه یعنی مدال و سخنرانی یادبود هاکسلی در سال 2018 به خانم آنا تسینگ از کشور آمریکا رسید.
• رشته معماری و جایزه پریتزکر؛ که توسط جی پریتزکر و همسرش سیندی بنیانگذاری شد و جایزه آن صدهزار دلار آمریکا می باشد. جایزه سال 2019 به آراتا ایسوزاکی به خاطر طراحی برج یا موزه هنر میتو در ژاپن تعلق گرفت.
• جایزه هنر پرامیوم امپریال که توسط خاندان سلطنتی ژاپن از سال 1989 تا کنون به رشته های نقاشی، مجسمه سازی، معماری، موسیقی و تئاتر یا سینما تعلق گرفته است. جایزه این مراسم شامل یک مدال طلا و 15 میلیون ین ژاپن می باشد. این مراسم به یادبود پرنس تاکاماتسو برگزار می شود. در آخرین مراسم یعنی سال 2019، جایزه نقاشی به ویلیام کنتریج از آفریقای جنوبی و جایزه مجسمه سازی به منا حاطوم از فلسطین و جایزه معماری به سازمان معماری تود ویلیامز بیلی تسین در نیویورک و جایزه موسیقی به آن سوفی موتر، ویالونیست آلمانی و جایزه سینما و تئاتر به باندو تاماسابورو از ژاپن رسید.
• ستاره شناسی: جایزه کاولی در نروژ و توسط آکادمی نروژی علوم و ادبیات اهدا می شود. در سال 2018 جایزه فیزیک کیهانی به خانم اوین فان دشوئک هلندی از دانشگاه لایدن به خاطر روشن کردن چرخه عمر ابرهای بین ستاره و تشکیل ستارها و سیارات به وی تعلق گرفت. در علم نانو نیز جایزه مشترکاً به سه تن تعلق گرفت؛ خانم امانوئلا چارپنتیر از آلمان و موسسه ماکس پلانک، خانم جنیفر دودنا از دانشگاه برکلی کالیفورنیا و آقای ویرجینیوس سیکسنیس از لیتوانی، که این سه نفر در زمینه دستکاری دی ان ای و ایجاد انقلابی در زیست شناسی، کشاورزی و پزشکی پژوهش کرده بودند. در علم عصب شناسی نیز جایزه به جیمز هودسپت از آمریکا، رابرت فتیپلاس از آمریکا و کریستین پتی از فرانسه تعلق گرفت.
• زیست شناسی: جایزه کرافورد در رشته زیست شناسی در سال 1980 توسط هولگر کرافورد کارخانه دار سوئدی بنیان نهاده شد. موسسه کرافورد و آکادمی سلطنتی علوم سوئد مشترکاً این جایزه را اهداء می کنند. جایزه سال 2019 به خانم سالی واتسون از آمریکا رسید.
• دانش ذهن شناسی: در رشته دانش ذهن شناسی جایزه روملهارت به دانشمندان این رشته تعلق می گیرد. جایزه سال 2019 به میشل میکی از مونترال کانادا تعلق گرفت. این جایزه در یادبود دانشمند شهیر دیوید روملهارت است و مبلغ جایزه صدهزار دلار آمریکا می باشد.
• علوم کامپیوتر: جایزه تورینگ در امریکا برگزار می شود و مبلغ جایزه یک میلیون دلار آمریکا می باشد. جایزه سال 2018 مشترکاً به سه نفر به نام های یوشوا بنگیو از فرانسه، جفری هینتون انگلیسی و یان لکان فرانسوی رسید.
• جرم شناسی: جایزه استکهلم در رشته جرم شناسی توسط وزارت دادگستری سوئد بنیانگذرای شد. جایزه متاخر به پیتر روتر اقتصاددان و جرم شناسی آمریکایی رسید.
• آموزش: جایزه اجلاس جهانی نوآوری آموزش که هر دو سال یکبار در دوحه قطر به سرپرستی موزا بنت ناصر المسند برگزار می شود. جایزه سال 2019 به موسسه آکیلاه از روانادا رسید. جایزه این مراسم بیست هزار دلار برای هر نفر می باشد.
• مهندسی: جایزه مهندسی ملکه الیزابت با مبلغ یک میلیون پوند هر دو سال به داشمندان این زمینه پرداخت می شود. جایزه سال 2019 به بردفورد پارکینسون برای توسعه اجزاء جی پی اس، جیمز اسپیلکر، هوگو فروهاف و ریچارد اشوارتز که هر چهار نفر از آمریکا بودند، تعلق گرفت.
• جغرافیا: جایزه ووترین لود در جغرافیا، که به جغرافیدان انگلیسی جان اگنو تعلق گرفت.
• زمین شناسی: جایزه وتلسن در زمین شناسی، اخرین جایزه در سال 2017 به مارک کین دانشمند هواشناسی تعلق گرفت.
• حقوق بشر: جایزه مارتین انالز برای مدافعان حقوق بشر که در سال 2019 به عبدالعزیز محمود اهل سودان تعلق گرفت. او در زمینه حقوق پناهندگان فعالیت می کرد.
• علوم انسانی: جایزه کلوج از سال 2003 به داشمندان این حوزه تعلق می گیرد. آخرین جایزه در سال 2018 به خانم درو گیلپین فاست، تاریخ دان امریکایی و رئیس دانشگاه هاروارد تعلق گرفت.
• فلسفه: جایزه برگروئن در فلسفه به مبلغ یک میلیون دلار امریکا هر سال به یک شخص در حوزه فلسفه تعلق می گیرد. اخرین برنده این جایزه در سال 2018 به خانم مارتا ناسبائوم فیلسوف آمریکایی تعلق گرفت. همچنین جایزه دیگری در زمینه فلسفه با نام رولف شاک در کشور سوئد برگزار می شود و مبلغ جایزه چهارصد هزار کرون می باشد.
• علوم سیاسی: جایزه یوهان اسکیت در علوم سیاسی که از سال 1995 در کشور سوئد برگزار می شود و جایزه آن پانصدهزار کرون سوئد می باشد. برنده سال 2019 مارگارت لوی از امریکا بود که تحقیقاتی در زمینه ترکیب علوم تئوری و تاریخی برای درک این مطلب که چرا شهروندان اجبار و قدرت دولت را می پذیرند، انجام داد.
• روان شناسی: جایزه گراومیر در امریکا برگزار می شود. جایزه آن در بخش آموزش به سارا گولدریک راب امریکایی و ساکیکو فوکودا از ژاپن در مبحث بهبود نظم جهانی تعلق گرفت. در خود حوزه روان شناسی نیز این جایزه به کنت بریج امریکایی تعلق گرفت.
• مطالعات ادیان: جایزه تمپلتون در حوزه دین و در کشور امریکا برگزار می شود و جایزه آن در سال 2019 به مارسلو گلایسر از برزیل تعلق گرفت.
• جامعه شناسی و علوم اجتماعی: جایزه هولبرگ در زمینه علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی می باشد و در کشور نروژ و توسط دولت این کشور برگزار می شود. برنده سال 2019 پائول گیلوری از انگلستان بود که بخاطر مشارکت وی در مطالعات انتقادی نژادی ، پسااستعمار و زمینه های مرتبط به آن، جایزه آن به وی تعلق گرفت.


فریبرز محمدخانی - صبح ملت نیوزم رشته ها و علوم نیست.