بزرگنمایی:
< فارسی میانه: anār "انار"؛ لغت فارسی میانه مقلوب لغت ایرانی: h)aran)* است؛ لغت یادشدهٔ ایرانی مشتق است از -hadana * (با تبدیل d به r در لهجه های ایرانی شمال غربی؛ برای درک تحول آوای d به آوای r نگاه کنید به وامواژه های ارمنی : apirat "بیداد" از apēdāt و malax "ملخ" از marax و این خود از madax که از ایرانی شمال غربی گرفته شده اند؛ لغت ایرانی باستان: -hadiana* مرکب است از -ha بمعنی "هم/باهم/همراه با هم" و -dana بمعنی "دانه، تخم" ؛ روی هم بمعنی "هم-دانه/دانه های همراه با هم" که توصیف ساختار میوه ی انار است.
میوه ی انار از دیدگاه فرهنگ ایرانی
< فارسی میانه: anār "انار"؛ لغت فارسی میانه مقلوب لغت ایرانی: h)aran)* است؛ لغت یادشدهٔ ایرانی مشتق است از -hadana * (با تبدیل d به r در لهجه های ایرانی شمال غربی؛ برای درک تحول آوای d به آوای r نگاه کنید به وامواژه های ارمنی : apirat "بیداد" از apēdāt و malax "ملخ" از marax و این خود از madax که از ایرانی شمال غربی گرفته شده اند؛ لغت ایرانی باستان: -hadiana* مرکب است از -ha بمعنی "هم/باهم/همراه با هم" و -dana بمعنی "دانه، تخم" ؛ روی هم بمعنی "هم-دانه/دانه های همراه با هم" که توصیف ساختار میوه ی انار است. انار در سنت زرتشتی یکی از میوه های مینوی شمرده شده و آن را باشگون می دانند. اگرچه در اوستا از انار نامی نیست اما از "هذنئپتا" نام برده شده و گروهی آن را چوب درخت انار دانسته اند. در وندیداد، فرگرد 8 آمده که از برای پاک کردن کوخ چوبی و چادری که در آنجا بهدینی مرده باشد باید آنجا را با چوب های اورواسنا یا وهوگئون یا وهوکرتی یا هذنئپتا (چوب انار) یا یک گیاه خوش بوی دیگر بخور داد. در دست بزرگان پارسی نقش بسته بر سکوی تخت جمشید نیز انار بچشم می خورد که به نادرست نیلوفر آبی قلمداد شده است، هرچند در جایی دیگر نیلوفر نیز بچشم می خورد. در آتشکده ها نیز چند درخت انار می کاشتند که شاخه های آن را به عنوان برسم در مراسم در دست می گرفتند. در سر خوان نوروز و مهرگان چند شاخه از درخت بید و زیتون و انار می نهادند. انار به لحاظ رنگ سبز تند برگهایش و نیز برای رنگ و شکل غنچه و گل آن که شبیه آتشدان است، همیشه تقدیس می شده است. به هنگام آیینهای دینی، موبدان شاخه ی گیاه و یا درختی را به دست می گرفتند. در کتاب "شایست و نشایست" گفته شده که آن شاخه باید از درخت پاکی باشد که در کتاب های بعدی شاخه های انار پیشنهاد شده است که به دست گرفتن آنها بزرگداشت گیاه است که مانند دیگر دهش های طبیعی تقدیس شده است. رویین تنی اسفندیار را هم وابسته به انار می دانند. در زرتشت نامه آمده است که زرتشت پیامبر به اسفندیار انار داد تا بر اثر خاصیت آن روئین تن شود. در شاهنامه ی فردوسی آمده است که زال، پسرش رستم را در زیر درخت انار به خاک سپرد. و سرانجام از آغاز گسترش زبان فارسی دری، انار به همراه میوه های دیگر در ستایش معشوق به کار گرفته شده است. در مراسم و جشنها به ویژه هنگام آئین پیوند زناشویی، انار از میوه هائی است که نزد تازه-همسران نماد باروری و داشتن فرزند است. در داستان عاشقانه ی شیرین و فرهاد، انارفرهاد درخت اناری است که در بیستون رویده است. چون فرهاد از شنیدن خبر درگذشت شیرین تیشه بر سر خود زد، دسته تیشه خون آلود شد و از کوه بر زمین افتاد و بر زمین نشست، چون دستهٔ تیشه از چوب انار بود از نو رویید و بار داد اما انارش را چون باز کردند، اندرون آن بمانند دل فرهاد سوخته و خاکستر شده بود.
منصور بزرگمهر - اختصاصی صبح ملت نیوز