بزرگنمایی:

گفتگو با "محمدعلی وهاج"و "محمد عبدالهی" کارگردانان فیلم «ماهی سفید کوچولو»


چند روز پیش برای انجام کار و دیدن دوست هنرمندم ایرج اردستانی به استودیوی ضبطش رفتم.
بعداز ورود متوجه شدم که آنجا جلسه ای برقرار است. شب شده بود و نمی خواستم زیاد بمانم. ولی خب از آنجایی که خبرنگار هستم و بحث در خصوص یکی از علائق من یعنی سینما بود ناخودآگاه گوش هایم تیز شد.
با سلام و احوالپرسی متوجه شدم که محمدعلی وهاج و محمد عبدالهی کارگردانان فیلم «ماهی سفید کوچولو» برای صحبتهای اولیه بخاطر صداگذاری فیلم خود آنجا هستند. من هم به جمعشان پیوسته و با نگاهی اجمالی و گذرا به «ماهی سفید کوچولو» صحبتهایمان به درازا کشید، طوریکه متوجه گذر زمان نشدم. 
گفتگوی جالب و در نوع خودش منحصر بفردی بود. بخاطر همین قسمتی از متن صحبتها و سوال و جوابهایی که بین من و کارگردانان فیلم رد و بدل شد را برایتان در زیر می آورم.
●چطور و چگونه به فیلمسازی روی آوردید؟
- وهاج: 
همه ما تصاویری در ذهن خودمان داریم و فقط کسانیکه دغدغه بیشتری نسبت به ابراز این تفکرات و تصاویر ذهنی دارند به این نتیجه می رسند که آنها را به نوعی برون فکنی کنند و این مسائل را با دیگران به اشتراک بگذارند. نویسندگان می نویسند و فیلمسازان به تصویر می کشند.
- عبدالهی: 
 گفتگو و نگارش قدیمی ترین قالب ارتباط و پیام رسانی بین انسانهاست اما الان تصاویر و فیلمها به جایگاه ویژه و مهمی در ایجاد ارتباط و انتقال پیام تبدیل شده و دیدن فیلمها دقیقا مثل یک مطالعه تصویری شدند.

● چرا دو کارگردان و دو نویسنده مشترک با هم این را ساختند؟! چون بصورت معمول این اتفاق خیلی کم رخ میدهد.
- وهاج:
کار گروهی، مخصوصا ساخت یک فیلم بطور مشترک یک چالش بزرگ در اینجاست اما غیرممکن نیست. تعداد انگشت شماری فیلم داریم که بطور مشترک ساخته شدند. 
- عبدالهی :
بعداز سالها حضور در جلسات نقد ادبی و چاپ یک مجموعه داستان به فکر این افتادم که ایده ها و نوشتار خودم را به تصویر بکشم. در این راه با آقای وهاج آشنا شدم. زمانیکه ایشان تقریبا تحصیلات آکادمیک خود را تمام کرده بود و با ساخت چند فیلم تجربی مشترک کم کم توانستیم نقاط مشترک و نوع نگاهمان را نسبت به ایده پردازی و خلق تصاویر به یک سمت و سو هدایت کنیم.

●«ماهی سفید کوچولو» اولین فیلم بلند ساخته شما است چرا و چطور به فکر ساخت آن افتادید؟
- وهاج: 
این قسمتی از خاطرات گذشته ی من بود که همیشه در گوشه ای از ذهنم با آن مشکل داشتم... اطرافم از این موارد کم نبود؛ تصمیم گرفتم اولین کارم دغدغه اصلی ذهنم باشد پس با آقای عبدالهی صحبت کردم و با اینکه ایشان طرح های خوبی داشت، به بنده لطف کرد و شروع به نوشتن این کار کردیم. نزدیک به هشت ماه نگارش فیلمنامه طول کشید و در این بین انتخاب بازیگر هم انجام میدادیم... همیشه به بازیگران و حتی امیر جان (آقای عبدالهی) میگفتم اینکار مثل قورمه سبزیست باید به آرامی پخته شده و جا بیفتد... هر چقدر هم که طول بکشد اصلا مهم نیست... این بخشی از وجود من است پس باید سر صبر نوشته و تولید شود... چیزی که این روزها در سینمای ما اتفاق نمی افتد و یا اگر هم باشد فراتر از عدد انگشتان یک دست هم نمیشود. 
- عبدالهی:
ما ایده ها و فیلمنامه های زیادی داریم. یک روز آقای وهاج به من گفت بیا در تعطیلات نوروز یک کار جمع و جور بسازیم. اما کم کم این کار تبدیل به تولید یک فیلم بلند و صرف چندین ماه زمان شد.

●در بیشتر قسمتهای فیلم «ماهی سفید کوچولو» از حداقل اشیاء استفاده شده و بخش زیادی از آن در بلک باکس فیلمبرداری شده دلیل آن چیست؟
- وهاج: 
دلیلش را باید در فیلم جستجو کرد که آن هم بعد از اکران اتفاق می افتد.
-عبدالهی:
با توجه به سبک و نوع روایت، تصاویر در  فیلم اقتضاء می کردند که حتی بیشتر از این بتوانیم مخاطب را درگیر پیچیدگی های ذهنی کاراکتر فیلم بکنیم. 

●اسم فیلم چطور انتخاب شد و چرا این نوع فیلمبرداری را انتخاب کردید؟
- وهاج: اسمش رو هم باید بعد از دیدن فیلم متوجه شوید. درباره نوع فیلمبرداری هم خواسته مشترکمان ایجاد یک فرم و قالب خاص بسیار قدیمی کلاسیک بود؛ دوربین ثابت، بدون پَن، بدون تیلت. 
اینجا آنقدر وهاج محکم این حرف را ادا کرد که ناگاه در درونم چیزی تکان خورده باشد و مرا به فکر فرو برد. 
عبدالهی هم با تکان دادن چندین باره سر مهر تاییدی بر این دیالوگ آخر وهاج گذاشت. 
-عبدالهی:
شاید به جرات بتوان گفت که الان همه فیلمها با داستان های نخ نما شده و سرراست خود، دوربین روی دست فیلمبرداری میشوند و یا با یک پلان سکانس و برداشت های طولانی فیلم خود را می سازند و هیچ فیلمسازی دیگر خودش را محدود به یک قاب آن هم در دو ساعت نمیکند و یا اصلا نمی خواهند که به این نوع چالش ها بیفتند. 


●داستان فیلم در ابتدا خیلی ساده بنظر می رسد اما رفته رفته از نظر زمان و مکان و همینطور شخصیت اصلی داستان دچار پیچیدگی هایی میشود. قبل یا بعداز ساخت فیلم نگران این مطلب نشدید که مخاطب نتواند خود را همراه با این حجم از تصاویر و پیچیدگی سیال ذهنی کاراکتر فیلم همراه و همسان کند؟
- وهاج: 
نگران!! از دید خودمان واضح بود ولی فقط مسئله مان برداشت مخاطب بود... البته از دید من این یک فیلم نیست یک کتاب است؛ کتابی که باید چندین بار دیده و خوانده شود. شاید همه خوششان نیاید ولی قطعا اهل تفکر بعد از دیدن فیلم یک رضایتمندی در ذهنشان رخ خواهد داد. 
-عبدالهی:
همیشه و همه جا می بینیم و یا می شنویم که اطرافیانمان با دیدن یک فیلم خوب خارجی می گویند چرا اینجا همچین فیلمی نمی سازند؟ ولی همگی می روند و برای نمایش یا سینمای دیگری پول می دهند و بلیط میخرند. بایست ببینیم آیا اینبار می توانند این طلسم را بشکنند و واقعا حرف و دلشان را یکی کنند. ما به نوبه خود رسالت خود را انجام دادیم اما نیمه دیگر بعهده بقیه افراد جامعه است و هنگام اکران حمایت از تئاتر کلاسیک و سینمای مستقل بعهده مخاطبین است.

●بعنوان تجربه اول فیلمسازی خود، باتوجه به تعدد کاراکترها، چطور توانستید این تعداد بازیگر رو مدیریت کنید؟
وهاج:
البته این کار دوم ما هست و بنا به دلایلی  مجبور شدیم که فعلا اون پروژه رو نصفه مسکوت بذاریم. در این فیلم هم سعی کردیم گروهی که انتخاب می کنیم همگی حداقل الفبای کار تیمی رو در نظر داشته باشند.
عبدالهی:
بازیگران و عوامل انتخابی ما در ساخت این فیلم همگی اخلاق حرفه ای رو رعایت کردند. همیشه سعی می کنیم که کار رو طوری پیش ببریم که محیط دوستانه باشه و فشار کاری احساس نشه. این البته بستگی به طرف مقابل هم داره که بتونه خودش رو با سختی های کار وفق بده و با تیم همراهی و همکاری لازم رو داشته باشه.

●در مورد تولید و چگونگی مراحل ساخت فیلم بیشتر توضیح دهید؟ 
وهاج:
تولید نکته مهم و اساسی ساخت هر فیلمی هست. ما با اینکه تا الان حمایتی نداشتیم و تا اینجا بطور مستقل کار رو پیش بردیم از شروع کار تا به اینجا سختی ها و چالش های زیادی رو پشت سر گذاشتیم که خودش یک سناریو میشه. جا داره از همه بازیگران فیلم که مارو در شرایط سخت تولید این فیلم همراهی کردند تشکر کنیم و همینطور عوامل فیلم مخصوصا خانم سعیده سرلک بعنوان مدیر تولید و آقای مهدی رشیدی بعنوان مدیر فیلمبرداری که بسیار دلسوزانه در پروژه مارو همراهی کردند.
عبدالهی:
اینجا ممکنه دفتر های تولید زیادی با اسامی گوناگونی باشه اما دقیقا شخصا متوجه نشدیم که کارشون در عرصه تولید چی هست. یکسری صحبتهای بی نتیجه و درخواست‌های نامعقول در اونها رد و بدل شد و این کشمکش و کم لطفی ها همیشه بین تهیه کنندگان و فیلمسازان مستقل و نسل جدید سینما در همه جای دنیا دیده میشه. همیشه سینمای مستقل جریان ساز و پرمخاطب بوده، امیدوارم که فرصتی پیش بیاد که حمایت‌های خصوصی و دولتی نسبت به سینمای مستقل در تولیدات اونها بیشتر نمودار بشه.

تشکر فراوان بخاطر وقتی که دادید. برایتان در کارهای هنری آینده آرزوی موفقیت می نمایم.

خبرنگار : علیرضا نیاکان و محمد اسماعیلی