عواقب مهاجرت نخبگان امری جدی است. از دیرباز انواع نابسامانی و مشکلات خارجی و داخلی موجب نخبه‌گریزی در ملت‌ها و کشورها شده است؛ لیکن یکی از میرا‌ث‌های شوم این پدیده کاهش درصد ژن‌های هوشمند جوامع نخبه‌گریز پس از چند قرن است. 

این امر نه‌تنها این جوامع را در زمینه تولید علم و فناوری ضعیف می‌کند؛ بلکه به علت تشدید فقر موجب ایجاد وابستگی آنها به منابع خارجی می‌شود و  و حتی موجب افزایش عدم تعادل جهانی نیز و بروز جنگ‌های استعماری خواهد شد.

از همین جهت به‌‌نظر می‌رسد اگر امنیت اولویت اول کشوری باشد بی‌‌توجهی به نخبه‌گریزی پاشنه آشیل آن خواهد بود. از همین جهت گفتگویی با دکتر محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم تحقیقات و فناوری که خود مبدع اصطلاح مهاجرت ژن‌ها هوشمند است ترتیب دادیم تا نگاهی به برنامه‌ها وزارت علوم برای پایان نخبه‌گریزی داشته باشیم.

صبح ملت: شما در مقاله‌ علمی موضوع مهاجرت ژن‌های هوشمند را مطرح کردید و در ادامه نیز آن را جزو برنامه‌های اصلی خود در دوران وزارت عنوان کردید. تاکنون چه اقداماتی در این‌باره انجام شده است؟

من بعد از اینکه آن مقاله را نوشتم دست به تاسیس بنیاد ملی نخبگان زدم. این بنیاد به این دلیل شکل گرفت که محلی برای صیانت از نخبگان باشد. هرچند بحث خروج نخبگان از کشور به قصد مطالعه و کسب دانش خیلی خوب است؛ ولی هدف اصلی از این اقدام و حمایت‌ها، انتظار بازگشت آنها به داخل کشور است تا همه مردم از خدمات آنها برخوردار شوند. 

معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری برای تعداد قابل‌توجهی از نخبگانی که در دانشگاه‌ها آموزش دیدند یک بستر جذب در قالب عضویت در هیات علمی فراهم کرده است. 

صبح ملت: بخش قابل توجهی از فرار مغزها از میا برندگان المپیادها است. برای آنها چه برنامه‌ای دارید؟

ما هم به‌دنبال این هستیم که برای افرادی که در المپیادها شرکت کرده و مدال‌های طلا، نقره و برنز را کسب می‌کنند. تمهیداتی بیندیشیم که آنها در همان رشته‌ی که مدال آوردند بتوانند درس بخوانند، بورسیه بگیرند و در آینده نیز بتوانند عضو هیات علمی دانشگاه شوند و بدین نحو مانع مهاجرت ژن‌ها هوشمند شویم.

صبح ملت: استراتژی اصلی شما برای کاهش مهاجرت ژن‌های هوشمند چیست؟

ما در تلاش برای ایجاد تشکیل یک زنجیره رشد هستیم تا این عزیزان در مسیر درستی رشد پیدا کنند و سرانجام نیز در نهایت کارآمدی در کشور به فعالیت خود ادامه دهند. 

از سویی با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، اگر بستر مناسب باشد، همین افراد با تمایل زیاد وارد این شرکت‌ها می‌شوند. زمانی هم که ببینند به یک منشا اثر در خدمات مهم تبدیل شده‌اند، دیگر میلی به مهاجرت نخواهند داشت. در واقع وقتی نخبگان در جای مناسب قرار بگیرند، هیچ وقت مهاجرت نمی‌کنند.

صبح ملت: بسیاری از استعدادهای ایرانی در گذشته مهاجرت کردند، آیا برای ترغیب بازگشت آنها نیز اقدامی در نظر دارید؟ 

معاون علمی فناوری ریاست جمهوری برای نخبگان عزیزی هم که در گذشته از کشور مهاجرت کردند نیز مجوز گرفته که تعدادی از این عزیزان را به‌طور سالیانه به دانشگاه‌ها با عنوان عضو هیات علمی معرفی کند.

خبرنگار عبدالصمد حسینی ـ صبح ملت