چاپ

مستند زندگی «پوریای ولی» در برنامه «چراغداران»

مستند «چراغداران» ‌رادیو فرهنگ پنجشنبه به روایت زندگی محمود خوارزمی مشهور به « پوریا ولی»اختصاص دارد.

بهروز رضوی در برنامه « چراغداران» شنبه 14 اسفندماه روایت‌گر زندگی محمود خوارزمی یکی از شاعران و پهلوانان محبوب ایران می شود.

پوریای ولی که به دلیل ساده‌زیستی و دستگیری از مستمندان و ستمدیدگان به شهرت رسید. علاوه بر پهلوانی و جوانمردی، وی اشعاری در قالب رباعی و کتابی با عنوان کنزالحقایق از خود بر جای گذاشته است.
تاریخ دقیق تولد محمود خوارزمی مشخص نیست اما بسیاری از تذکره نویسان 653 هجری را سال ولادت وی و اورگنج یکی از شهرهای خوارزم را محل تولد خوارزمی می‌دانند. البته در یک طومار قدیمی که از زمان صفویه و حدود 400 سال قبل این طور آمده است که پهلوان پوریای ولی از شهرستان خوی بوده است و متن کامل و تصویر این طومار در کتاب «ورزش های باستانی ایران» اثر پرویز ورجاوند موجود است اما آنچه که مشخص است این که زمان تولد این پهلوان ایرانی مصادف با دوره اول حکومت هلاکوخان مغول بود، زمانی که آشفتگی ایران را فرا گرفته بود.
او سال‌های کودکی را با فعالیت‌های ورزشی به گذراند و در سنین نوجوانی به کشتی علاقه‌مند شد. او از راه پوستین‌دوزی امرار معاش می‌کرد. در ادبیات عامّه، داستان‌های زیادی درباره مردانگی و دلاوری‌های او آمده است. او بعد از جریانی که در یک مسابقه پیش آمد، از کشتی کناره‌گیری کرد و به شاعری روی آورد
گفتنی است ، بای لقب محمود خوارزمی در ترکی به معنی بزرگ و ولی نام پدرش یا اشاره‌ای به مقام پیشوایی و قطبیت او است. برخی نیز ولی را نام خود او و بای را همان بیگ ترکی، لقب پدرش دانسته‌اند. نزدیک ترین تذکره نویس به زمان این ورزشکار نامدار ایرانی، کمال‌الدین حسین گازرگاهی، مؤلف مجالس العشاق است که لقب او را “پریار” یاد کرده است که پوریا ترکیبی از 2 کلمه پری و یار است و بر افرادی اطلاق می‌شود که در انجام کارهای شگفت‌انگیز ممتاز بوده‌اند.
علاوه بر پهلوانی و جوانمردی محمود خوارزمی، اشعاری هم از خود برجای گذاشت، برخی از این اشعار در قالب رباعی هستند البته تعداد واقعی رباعیات او روشن نیست اما شعر وی ساده و به دور از پیچ و تاب‌های مرسوم است.
تاریخ درگذشت این اسطوره از خودگذشتگی هم چندان معلوم نیست اما بسیاری از منابع سال 722 قمری را سال مرگ وی ذکر کرده‌اند مسئولین استانی میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی پس از انجام آزمایشات DNA بر روی جسد پوریای ولی و تایید مقبره‌ی او در شهر خوی، استان آذربایجان غربی آرامگاهی در خور این پهلوان ایرانی پدید آوردند ،همچنین به روایتی دیگر مقبرهٔ او در خیوه ازبکستان واقع شده است.

برنامه «چراغداران» را به تهیه کنندگی حسینی باغسنگانی و روایت بهروز رضوی ساعت 11:50 روی موج‌ اف‌ام ردیف106 مگاهرتز از رادیو فرهنگ بشنوید.