هنوز چندی از آن زمان نگذشته که نبود برق و آب، تحمل صف‌های طولانی، گرانی گوشت و برنج ناشی از جنگ تحمیلی در دوران کودکی را برای فرزندانمان تعریف می‌کردیم تا شاید درس‌های زندگی را با نمره بهتری پاس کنند. امروزه شرایط به‌نحوی شده که فرزندان ما نبود برق و آب، صف‌های طولانی، گرانی مرغ و تخم مرغ و... را بدون جنگ زندگی می‌کنند و دیگر به حنای خاطرات نسل‌های سوخته هم رنگی نمانده است.
لیکن ایرانی جماعت اهل تسلیم شدن نیست که اگر می‌شد تاریخ چند هزار ساله نداشت. ما هم بهتر دیدیم از این پس هر از گاهی به سراغ کار و زندگی کسانی برویم که اگر از در بیرونشان کنند از پنجره وارد می‌شوند و تا به آرزوهای بزرگ جامه عمل نپوشانند از تلاش و کوشش دست برنمی‌دارند.
نه نیازی نیست، به ینگه دنیا برویم و از زندگی بروبچه‌های دره سیلیکون قهرمان‌نامه بسُرایم. امروز موضوع ما ماجرای مردی جوان با طرحی ملی از میانه همین دشت زیبای مشهد است. مردی که آرزو دارد در منطقه آبا و اجدادی خود با راه‌اندازی یک کشتارگاه صنعتی مدرن مشکلات اشتغال، محیط زیست، (البته قیمت گوشت) و… را حل کند. او یک مهندس معماری به نام مسعود ورزشی است که با طرح خود می‌خواهد بیش از 2 هزار شغل در منطقه ایجاد کند.
وقتی بحث کشتارگاه پیش کشیده می‌شود، حساسیت‌های بهداشتی و زیست محیطی دوچندان می‌شود. دغدغه‌هایی مهم به‌خاطر انواع آلودگی احتمالی از به جاماندن انواع ضایعات گرفته تا بوی نامطبوع وجود دارد که باید جدی گرفته شود؛ پس برای ما مهم بود تا بدانیم طرح مهندس ورزشی چگونه با این چالش‌ها روبه‌رو می‌شود. اما قبل از آن، از او پرسیدیم مهم‌ترین اتفاقی که با ایجاد کشتارگاه صنعتی مدرن شاهد خواهیم بود، چیست؟
مهندس ورزشی اظهار کرد: مهم‌ترین مزیت کشتارگاه صنعتی در بحث محیط زیست است. با راه‌اندازی کشتارگاه صنعتی مدرن دیگر کشتار سنتی نخواهیم داشت.
ورزشی افزود: معمولاً سخت‌ترین موضع در مقابل این طرح‌ها از جنس بحث‌های محیط زیستی است؛ ما جلساتی با سازمان محیط زیست داشتیم. آنها در طی آشنایی که با ابعاد طرح ما پیدا کردند، واکنش خیلی خوبی داشتند و به قول خودشان بیشترین سود از اجرای این طرح به خود محیط زیست باز می‌گردد.
شاید در آن سوی مرزها فاصله بین کشتارگاه سنتی و مدرن به فاصله دهه‌ها تغییر و تحول در صنعت گوشت باشد؛ ولی ما کنجکاو بودیم تا بدانیم چه اتفاق‌های متفاوتی در کشتارگاه صنعتی می‌افتد؟
مهندس ورزشی گفت: مثلاً در کشتارگاه سنتی، خون دام کشته شده جذب فاضلاب می‌شود. هنوز هم انواع مواد مفید باقی از کشتار به‌صورت ضایعات معدوم می‌شود. بگذارید یک مثال بزنم، خون کشتار دام در کشورهای پیشرو یک ماده مفید و حتی یک سرمایه به‌شمار می‌رود.
ورزشی ادامه داد: در دنیا تعداد معدودی از کشورها مثل روسیه هستند که با انجام فرایند‌هایی، خون حاصل از کشتار را به محصول خوراکی و دارویی تبدیل می‌کنند. این محصولات به‌صورت مکمل در داروخانه و با تجویز پزشک استفاده می‌شود، به‌جای اینکه به فاضلاب رفته و آلودگی محیط زیستی ایجاد کند. حتی می‌توان در کشاورزی نیز از این فرآورده خونی استفاده کرد.
تصور استفاده از خون به‌عنوان مکمل یا دارو چندان دور از ذهن نبود؛ ولی استفاده از آن در کشاورزی به ما حق یک پرسش را می‌داد.
مهندس ورزشی توضیح داد: این فرآورده به عنوان کود در کشاورزی استفاده می‌شود که البته درصد پایینی به‌صورت مخلوط در آب و آنهم وابسته به‌نوع محصول کشاورزی و پارامترهای دیگر است.
حال که بحث کشاورزی پیش آمد، پرسیدیم مصرف آب در کشتارگاه به چه صورت خواهد بود؟ آیا به سهمیه آب و کشاورزی منطقه صدمه نمی‌زند؟
ورزشی پاسخ داد: اتفاقا کمک حال کشاورزان است. ببیند محور غرب مشهد با کاهش آب مواجه است. در کشاورزی هم که علم روز را پیاده نکردیم تا مثلا از فواید کشاورزی طبقاتی استفاده کنیم. کشاورز که نمی‌تواند بیکار شود. آیا باید به شهر بیاید؟ حاشیه‌نشین شود؟ کشاورز نیز تصمیم می‌گیرد وارد دامپروری شود. اما به چه امید، این دام را پرورش دهد؟ نیاز به یک چرخه فروش دارد. این تلاش ما آن زنجیره را کامل می‌کند. به همین دلیل باعث کاهش تقاضای مصرف آب در کشاورزی نیز می‌شود، مخصوصا که ما بیشترین سهم مصرف آب را در بخش کشاورزی داریم.
از قدیم بوی تعفن کشتارگاه‌ها همیشه مایه عذاب و سوهان روح ساکنین محلی بوده است. حل مشکل بوی کشتارگاه می‌تواند چالشی بزرگ باشد؛ پس پرسیدم برای حل مشکل بوی نامطبوع چه خواهید کرد؟
مهندس ورزشی گفت: از این جهت نگرانی وجود ندارد؛ چرا که فناوری مجتمع به‌صورتی است که دیگر بوی نامطبوع شنیده نخواهد شد. سیستم تهویه خاص و روندهای سوزاندن بوی نامطبوع تمام این نگرانی‌ها را رفع کرده است.
ارزشی افزود: با این وجود ما از این جهت هم پیش قدم بودیم. بنابراین به سراغ مرکز هواشناسی منطقه رفتیم تا از جهت وزش بادها نیز مطلع شویم. جالب اینکه اداره هواشناسی نیز استقبال زیادی از این نوع استعلام کرد و ارزیابی کامل و دقیقی انجام داد. مشخص شد در مکان انتخاب شده جهت وزش باد به سمت شهر نداریم.
پرسیدیم، یعنی در طول سال هیچ وزش بادی به سمت منطقه مسکونی در این ناحیه نداریم؟
ورزشی پاسخ داد: طبق استعلام سازمان هواشناسی، در سال، ما سه ماه وزش باد غالب داریم که آن هم چرخشی است و درعین‌حال باز هم در این سه ماه جهت وزش به سمت شهر نیست.
از آنجا که در این چند دهه اخیر نام گوشت با گرانی پیوند نامبارکی را رقم زده، پرسیدم آیا کشتارگاه صنعتی می‌تواند در کاهش قیمت گوشت موثر باشد؟
ورزشی توضیح داد: اولین اتفاقی که می‌تواند در مجتمع گوشت انجام شود، تمرکز بر واحد بسته‌بندی گوشت است. در این‌صورت فردی که می‌خواهد گوشت بخرد دیگر مجبور نیست استخوان آنرا هم با همان قیمت بخرد. خود همان استخوان نیز در تولید ژلاتین یا حتی تکمیل سبد غذایی باز تعریف می‌شود؛ چرا که مواد آلی بسیار خوبی دارد. همین اتفاق برای پوست و روده و حتی سُم دام می‌افتد که با روش‌های مختلف می‌تواند موجب ارزآوری چشمگیر برای کشور شود.
ورزشی افزود: در کشتارگاه صنعتی چون اساس کار به سمت مدرنیزه کردن است، می‌توان با استفاده از موادی که امروزه از کشتار دام دور ریخته می‌شود، به قدری سودآوری ایجاد کرد که هزینه برخی از خدمات پروسه کشتارگاه‌ها را حذف کرد و دچار هیچ مشکلی هم نشد. همین امور در مناسب‌سازی قیمت گوشت تاثیر مهمی دارد.
ورزشی اظهار کرد: ولی مهم‌تر از همه ارتقا کیفیت زنجیره صنعت گوشت است که باعث امیدواری دامدارن می‌شود. متاسفانه این روزها خبرهایی شنیده می‌شود که دام‌های مولد نیز به کشتارگاه می‌روند. الان نتایج وخیم آن دیده نمی‌شود؛ ولی برج 10 یا 11 شاید قیمت گوشت به 200 هزارتومان نیز برسد.
کاربردهای پوست و روده که تا حدی روشن بود؛ از همین جهت پرسش ما این بود که کاربردهای سُم کشتار چیست؟
ورزشی گفت: سم و شاخ حیوانات به‌طور معمول به‌عنوان ضایعات در کشتارگاه‌ها شناخته و سوزانده می‌شود یا در برخی مواردی دیده شده که دفن می‌شوند. ولی در دنیا همین مواد را به‌عنوان ماده اولیه بتون سبک استفاده می‌کنند. بتون سبک برای سبک‌سازی سازها و حتی در تاسیسات دریایی نیز کاربرد دارد.
به تدریج داشتیم به این باور می‌رسیدم که گاو هم حیوان نجیبی است؛ لیکن مسئله کشتارگاه صنعتی در این ابعاد به هیچ وجه یک موضوع شخصی نیست. آیا امکان دارد با راه اندازی کشتارگاه مدرن برای کشتارگاه‌های معمولی و سنتی منطقه مشکلی پیش آید؟
مهندس ورزشی پاسخ داد: اتفاقا ما به‌دنبال هم‌افزایی هستیم. خیلی خوشحال می‌شویم در یک جلسه در خدمت همه دوستان و مدیران کشتارگاه‌های منطقه باشیم. ما با آغوش باز از همه آنها استقبال می‌کنیم. ما آماده‌ایم برای اجرای همین فعالیت‌هایی که اکنون دوستان هم صنفی انجام می‌دهند در بستر طرح کشتارگاه صنعتی مشارکت داشته باشیم. اصلاً نگاه ما خیلی کلان‌تر است و در آن منیّت وجود ندارد. معتقدیم ما می‌توانیم با همکاران خود هاب صنایع گوشت را تشکیل دهیم.
وجود هاب صنایع گوشت در منطقه به معنای فرصتی برای هجوم نیروهای متخصص و غیر بومی برای اشتغال است که می‌تواند باری بر مشکلات مردم محلی بیفزاید.
ورزشی در این باره گفت: تامین نیروهای کشتارگاه صنعتی به‌صورت بومی خواهد بود. در حقیقت غیر از این برای ما توجیه اقتصادی ندارد. اینجا نیروی کار هست. هر چقدر فعال شوند منافع آن را خودشان می‌برند.
او افزود: این کشتارگاه ظرفیت اشتغالزایی برای بیش از 2000 هزار نفر را فراهم می‌کند و قرار است به شهرهای گلبهار، گلمکان، چناران، طرقبه، شاندیز و مشهد خدمات دهد.
خبر اشتغال همیشه خبر خوبی است. مخصوصا برای آنها که به محل کار جدیدشان نزدیک هستند و نیازی نیست ساعت‌ها در ارابه‌های آهنی، سختی سفر از شهری به شهر دیگر را تحمل کنند. بنابراین پرسش بعدی ما درباره موقعیت کشتارگاه صنعتی بود؟
ورزشی اظهار کرد: ما در ابتدا در سمت راست جاده (از سمت مشهد به گلبهار) زمینی را در انتهای محسن آباد معرفی کردیم؛ ولی مسئولان به ما پیشنهاد دادند مکانی حد فاصل کاهو و روستای دیزی که از روستاهای شاندیز به‌شمار می‌رود را انتخاب کنیم. ما هم که چون نفس کار برایمان مهم است، روی همین منطقه کار کردیم.
ورزشی افزود: مسیرهای دسترسی به منطقه موجود است، ولی هنوز امکاناتی مانند برق، آب و گاز ندارد. از این جهت نیاز به یک سرمایه‌گذاری جدا احساس می‌شود تا این زیرساخت‌ها نیز آماده شوند.
ایده و طرح کشتارگاه صنعتی مدرن از ابعاد مختلف به اذعان نظر کارشناسان یک پکیج کارآفرینی مناسب و در شان مردم زحمت‌کش منطقه است، از همین جهت علاقمند شدیم، بدانیم این طرح کی به ذهن او رسیده است؟
مهندس ورزشی گفت: ما دی ماه 1392 این طرح را به اداره دامپزشکی مشهد تحویل دادیم. در همان مقطع مدیر وقت با دیدن طرح ما بسیار خوشحال شد؛ چرا که به گفته خودش مشابه این طرح را تنها در برزیل دیده بود. به قول او: طرح ما علاوه بر اینکه سرعت فرایند کشتار را افزایش می‌دهد باعث کاهش هزینه تولید هم می‌شود.
ورزشی اضافه کرد: کل طرح در یازده فاز و در دو طبقه انجام می‌شود. همچنین سازمان دامپزشکی نیز در همه مراحل از ما حمایت کردند. البته طرح هنوز در مراحل تایید است.
هفت سال دوری از نتایج طرحی با چنین خدماتی که جواب بسیاری از مشکلات منطقه را در اوراق خود داشته برای ما سخت بود. از مسئول طرح کشتارگاه صنعتی پرسیدم، این فاصله زمانی باعث نشده از انجام این کار ناامید شوید؟ آیا سرمایه شما به خطر نیفتاد؟
ورزشی اظهار کرد: به هر حال کاهش ارزش پول این فشار را مضاعف کرده. ما در 7 سال قبل با همان سرمایه اولیه، علاوه بر اینکه می‌توانستیم یک کشتارگاه ایجاد کنیم، توان مالی ساخت چند ساختمان برای امکانات بیشتر را نیز داشتیم. اما الان با این سرمایه چه می‌شود کرد؟
سوال خوبی بود، پرسیدیم برآورد اولیه شما چقدر بوده و الان چگونه است؟
ورزشی توضیح داد: سال 92 ما طرح توجیهی کشتارگاه صنعتی را نوشتیم. تخمین ما برای 11 فاز بودجه‌ای معادل 7 میلیارد تومان بود و آن زمان برای اخذ تسهیلات هم هیچ برنامه‌ای نداشتیم. همین الان برای سه فاز، آنهم تخمینی که تنها برای آهن سازه به ما داده شده معادل 22/5 میلیارد هزینه است. برای سه فاز که شامل تصفیه‌خانه، سالن کشتار و سالن سردخانه می‌شود.
ورزشی افزود: شما تصور کنید این تنها، هزینه آهن سازه سوله است. آهن میلگرد و آهن در بتون که در زمین است را شامل نمی‌شود. بعد هنوز این ماجرای هزینه‌ها ادامه دارد، قرار است یک کشتارگاه صنعتی مدرن داشته باشیم. پس مواردی از سیستم لوله کشی گرفته تا نصب کاشی و سرامیک چقدر هزینه تحمیل خواهد کرد؟
پرسیدیم: خودتان چه برآوردی از کل بودجه دارید؟
ورزشی گفت: چیزی که تا الان برای سه فاز به قیمت روز برآورد کردیم، دقیقا 100 میلیارد تومان است.
اعتراف سختی نبود که بگوییم دردآور است. این مبلغ بیش از 13 تا 14 برابر تخمین بودجه اولیه است.
ورزشی در این‌باره اضافه کرد: دردآور این است که تاخیر بیشتر در اجرا ممکن است باعث شود هزینه‌ها برای سه فاز، از همین 100 میلیارد هم عبور کند.
حتی اگر بگوییم چندان سرمایه کلانی نبوده و ما دوستانی داریم که از این بیشتر برای ما خرج می‌کنند، ولی با همین مبلغ نیز می‌شد یک موج سورای رویایی بر فراز موج‌های بازارهای مالی موازی (از ارز گرفته تا طلا و مسکن) تجربه کرد. پرسیدیم: وسوسه نشدید وارد کار ساختمان‌سازی شوید؟
ورزشی پاسخ داد: وقتی شما ساخت‌و‌ساز می‌کنید به رشد تورم کمک می‌کنید. چون به‌هرحال یک سرمایه اولیه را می‌گذارید و دوست ندارید کمتر از آن برداشت کنید. همین ماجرا به جای آنکه کمکی برای عامه مردم باشد به چالشی تبدیل می‌شود. حتی به ما پیشنهاد سرمایه‌گذاری در کشور ترکیه را دادند، در همین ساخت و سازهایی که بسیار ارزان هم انجام می‌شود و اقبال ایرانی‌ها نیز به آن رکوردی از خودش به جا گذاشته. چرا؟ چون درآمد و سود آن به دلار است.
پرسیدیم: واکنش شما چه بود؟
ورزشی گفت: همه زندگی که خودخواهی آدم نیست. حالا ما هم یک روحیات داریم. برای آن هم حرف می‌گیریم. ما هفت سال پای همه سختی‌ها اجرای این پروژه بودیم. هرگاه مسئولان نگرانی داشتند، کار کارشناسی انجام دادیم تا نگرانی‌ها رفع شود و اتفاق خوبی بیفتد. اگر جواب ما به این سرمایه گذاری‌های هیجانی بله بود، الان اینجا نبودیم.
ورزشی اضافه کرد: این طرح یک فرصت مناسب برای تحولی است که نه‌تنها منطقه و شرق کشور؛ بلکه می‌تواند در کل کشور تاثیر بگذارد و سطح استانداردهای اجرایی در بهداشت و کیفیت گوشت را ارتقا دهد. یک موضوع شخصی نیست.
از او پرسیدیم: بزرگترین هدف شما از این کار چیست؟
ورزشی گفت: من اصالتا بچه گلمکان هستم. فقط می‌خواهم در منطقه پدریم اشتغالزایی کنم. من کار خودم را دارم. در شناسنامه پدر من نوشته شده صادره از چناران، من این را دین و وظیفه‌ای برای خودم می‌دانم که برای منطقه پدرم اشتغالزایی کنم.
تصور کردیم اگر از خون‌های دام ریخته شده در فاضلاب و آلوده کردن میراث فرزندانمان، از دلارهای سوزانده شده و دفن شده که فرآوری ضایعات کشتار گاوها و گوسفندها در کشتارگاه‌ها نصیب مردم منطقه می‌کرد، از هوای آلوده کشتارگاه‌های قدیمی، از گرانی گوشت که نه تنها جیب‌ها را خالی کرده بلکه چه پدرانی را شرمنده زن و بچه کرده، از فرصت‌های اشتغال و پیشرفت منطقه در این 7 سال بتوانیم بگذریم، چگونه می‌شود بی‌توجه از کنار تلاش‌های جوانانی گذشت که در همین دشت زیبا و باستانی، نه تنها روزها؛ بلکه سال‌ها را به امید فردایی بهتر خسته می‌کنند.
عبدالصمد حسینی خبرنگار - صبح ملت نیوز