مقاله تحلیلی/ عملکرد دودهه مدیریت شهری در دزفول
چرایی فروش یکجای پروژه قائم
احسان سید آقایی
نه خانی آمده نه خانی رفته! حتما این ضرب المثل را شنیده اید.
مردی، خیلی دلش می‌خواست ثروتمند بشود و مثل خان‌ها زندگی کند. اما پول زیادی نداشت برای همین، با صرفه‌جویی زیادی زندگی می‌کرد.
روزی او به شهر رفت تا چیزی بفروشد.موقع برگشت به روستای خود، از ناچاری و بی پولی ، خربزه‌ای خرید و از شهر خارج شد. سپس درختی پیدا کرد و زیر سایه درخت نشست. خربزه را قاچ کرد و مشغول خوردن آن شد. وقتی که خربزه را می‌خورد، پیش خودگفت: «پوست خربزه را نمی‌تراشم تا هر کس از اینجا عبور کند و پوست خربزه را ببیند، بگوید که یک خان از اینجا گذشته، خربزه را خورده و پوستش را رها کرده است.»
اما هنوز گرسنه بود و میل به خوردن خربزه آزارش می‌داد. با خودش گفت: «پوست خربزه را هم می‌تراشم و می‌خورم. پوست و تخمه‌هایش را می‌گذارم همین‌جا بماند. آن وقت، هر کس از اینجا عبور کند، می‌گوید که یک خان از اینجا گذشته، خربزه را خورده و پوستش را هم به نوکرش داده تا بتراشد و بخورد. این‌جوری بهتر است.»
مرد با این فکر، پوست خربزه را هم تراشید و خورد. اما باز هم سیر نشد. با اینکه دلش نمی‌خواست پوست خربزه را هم بخورد، اما گرسنگی نمی گذاشت از خوردن آن چشم بپوشد. نشست و مشغول خوردن پوست خربزه شد و با خودش گفت: «همین که تخمه‌های خربزه برجا بماند، کافی است. هر کس از اینجا عبور کند، می‌گوید یک خان ثروتمند از اینجا گذشته است؛ خربزه را خودش خورده، ته خربزه را نوکرش تراشیده و خورده و پوست خربزه را هم داده به الاغش. و چه آدم مهمی که هم الاغ داشته، هم نوکر!»
اما نهایتا از گرسنگی تخمه‌های خربزه را خورد وگفت: «آخیش! راحت شدم. حالا انگار نه خانی آمده، نه خانی رفته. اصلاً هیچ‌خانی از اینجا عبور نکرده و خربزه‌ای هم نداشته که بخورد.»
این ضرب المثل بدرستی وصف الحال دو دهه مدیریت شهری در دزفول است. «پروژه طاووس_ طرح قایم_ ورزشگاه هزاره و چندین طرح بلند پروازانه دیگر» که هر کدام به دلایلی ناتمام و نیمه کاره باقی مانده است. سال هاست که وقت، انرژی، بودجه، توان کارشناسی و تمام امکانات اجرایی و مدیریتی شهرداری برای پروژه هایی صرف شده است که نه تنها منفعتی برای شهر و شهروندان نداشته است بلکه خسارات و هزینه های هنگفتی را به شهر و شهروندان تحمیل نموده است. پروژه هایی که هیچ کدام در حوزه وظایف و کارکردهای شهرداری قرار نمی گیرد.
اما نباید فراموش کنیم این پروژه و دهها طرح خیالی دیگر که در آن زمان (حدودا دو دهه پیش) برای شکوفایی!! و توسعه!! دزفول طراحی شد و با هیاهو بسیار و جلسات مختلف در تهران و دزفول به عموم معرفی شدند، اگر چه برای این شهر آب نداشت ولی برای بسیاری از افراد از جمله مشاوران، پیمانکاران، مدیران و .... نان بسیار خوش طعمی را بهمراه داشت. طنز ماجرا اینجاست ،بانیان این طرح های خیالی که در آن زمان هم به هشدارها و مخالفت های کارشناسان توجهی نداشتند در این زمان و با وجود شکست تمامی این پروژه ها تنها دوری خود از مناصب و مسئولیت های اجرایی را تنها عامل این شکست میدانند.
بهر حال توان فکری (فنی _ اقتصادی_ مدیریتی و...) این سیستم مدیریت تنها برای اجرای دکه هایی حقارت بار در روبروی پارک دولت و یا جدول چینی و احداث پارکینگ در اطراف شهید آباد قدرت و توان دارد. کارهای بزرگتر از این جدول چینی در هیاهو و کشاکش اختلافات مدیریتی به دلایل مختلف ابتر می ماند.
پروژه قائم
در دو دهه گذشته طرح نابخردانه پروژه قایم خسارات و ضرر و زیان های بزرگی به شهر دزفول وارد آورد. بزرگی این خسارات را در تخریب بافت تاریخی اگر با ویرانی های حملات موشکی مقایسه کنیم درمی یابیم که مساحت خانه های تخریب شده در این طرح چه از نظر تعداد و چه از لحاظ مساحت بیشتر از ویرانی های ناشی از حملات موشکی و توپخانه ای به بافت تاریخی است. صراحتا بگویم این دایه های مهربان‌تر از مادر صدماتی به مراتب بیشتر و ویرانگر از صدام به این شهر وارد کرده اند.
اگر زیان های ناشی از حملات موشکی توسط دولت و ستاد بازسازی مناطق جنگی تامین می شد در این پروژه زیان های بزرگ مالی همانند بدهی 200 میلیاردی پروژه قائم مستقیم از جیب خود مردم دزفول پرداخت شده است. 200 میلیاردی که بایستی صرف رفاه و آسایش شهروندان در خدماتی نظیر اتوبوسرانی یا نوسازی ناوگان تاکسیرانی، بهبود آسفالت خیابان ها، ایستگاه های اتوبوس و ترمینال شهر، پارک ها و.... می شد اما در چند پروژه توهمی توسط کسانی هزینه شد که کمترین اطلاعی از مسایل مدیریتی و اقتصادی یک پروژه نداشته و یا اگر آگاه بودند به دلایل دیگری چشم خود را به روی خطاها و اشتباهات پروژه بستند.
پروژه قائم واس ماست؛ همش واسه ماست.
اخبار منتشر شده در خصوص مطالب مطرح شده در آخرین نشست شورای شهر در سال 99 و توجیهات بیان شده از سوی شهردار جای بسی تعجب دارد. شهردار محترم در یک لایحه سه فوریتی!!! در آخرین روز کاری سال، طرح واگذاری تمامی پروژه قائم را به شورای شهر ارائه داده و در همان روز به اتفاقات آرا تصویب می‌شود.
این همه فوریت و تعجیل در ارائه طرح سه فوریتی جای بسی سئوال دارد آنهم در آخرین روز کاری سال و درست یک روز پس از پایان ثبت نام کاندیداهای انتخابات شورای شهر.
عجبا«در تاریخ صد ساله مشروطه و تشکیل مجلس شورا ملی و انجمن های شهر و روستا در قبل از انقلاب اسلامی و شوراهای اسلامی بعد از انقلاب اسلامی شاید تنها طرح سه فوریتی که در روزهای آخرسال با قید سه فوریت ارائه شد طرح ملی شدن نفت در 29 اسفند بود. »
سخنان ضد و نقیض شهردار محترم در خصوص بدهی مالی شهرداری در پروژه قائم که هر هفته و پس از هر مصاحبه چند ده میلیارد تومان بدان اضافه می شود بیانگر عزم جزم شهردار و حامیانش برای تعیین تکلیف این پروژه تا قبل از تغییر ترکیب اعضای شورای اسلامی و شهردار در انتخابات آینده است.
شهردار محترم توجیهاتی ارائه نموده است که هرکسی که یکبار از سیستم بانکی وام دریافت کرده باشد می داند که نحوه دریافت و هزینه کرد وام های کلان آنگونه که شهردار محترم روایت کرده اند در عمل امکان پذیر نیست و در صداقت و درستی این سخنان باید تردید نمود ،آن هم وامی که توسط سیستم بانکی و نهایتا بانک مرکزی تایید شده باشد. آنگونه که شهردار محترم بیان داشته اند 60 میلیارد تومان مبلغ پروژه توسط شهرداری برآورد شده است که توسط کارشناسان بانک و سیستم بانکی تایید گردیده است. اما تنها 45 میلیارد تومان آن پرداخت شده است که در بانکی دیگر سپرده گذاری شده است و با سود بانکی این مبلغ (بخوانید بهره و ربای بانکی) پروژه عملیاتی شده است.
البته هیچ گزارش کارشناسی و مستقلی، نحوه هزینه کرد و خرج و دخل این پروژه را بررسی نکرده است و گزارش های مالی و هزینه کرد بودجه شهرداری در آن سال ها هم در دسترس عموم قرار ندارد. اما به نظر می رسد شهردار محترم بسیاری از کارشناسان فنی و اجرایی و هم چنین سیستم بانکی را به دست داشتن در یک فساد مالی متهم نموده است. برآوردهای غیر کارشناسانه، هزینه کرد وام در محلی غیر از ردیف بودجه، گزارش پیشرفت های غیر واقعی و... بخشی از اتهاماتی است که جناب شهردار در روایت خود از اجرای پروژه قائم بدان اذعان نموده است.
چگونه ممکن است پروژه ای را که برآورد مالی آن در زمانِ خود 60 میلیارد تومان کارشناسی و برآورد شده است با سود مبلغ 45 میلیارد تومان اجرایی نمود!!؟
بنا به گزارش های منتشر شده از آخرین نشست شورای اسلامی شهر دزفول جناب شهردار تصریح نموده است: اکنون برای فروش، باید کارشناسان رسمی قیمت پایه را تعیین کرده، آن را آگهی کنیم و مردم نیز به‌صورت مزایده در آن شرکت کنند تا از محل فروش واحدهای طرح، هم حدود 200 میلیارد تومان بدهی بانک شهر را تسویه کرده، هم پروژه را تکمیل کنیم. وی همچنین ارزش تکمیلی پروژه قائم را بیش از 600 میلیارد تومان اعلام نموده و راه برون رفت از چالش‌های این طرح بزرگ را، فروش یکجای آن دانسته است.
که معمولا این یک رویه رایج در واگذاری صنایع و خصولتی کردن آنهاست. در سال های اخیر بارها شاهد بوده ایم که ابتدا یک شرکت را با مدیریت ضعیف به ورشکستگی و عدم سود دهی رسانده و سپس آن را با قیمت ناچیز به بخش خصولتی واگذار کرده و سپس با فروش ماشین آلات و زمین طرح بدهی شرکت را پرداخت می نمایند.
حال دو پرسش در اینجا مطرح است؛
نخست آنکه اصرار شهردار محترم مبنی بر فروش یکجای پروژه قائم بر چه مبنایی است در حالیکه همگان میدانند که فروش جزییِ (خرده فروشی) آن سود بیشتری دارد؟ و دیگر اینکه اگر بنا به فروش یکجای پروژه است چرا پروژه توسط شهرداری تکمیل شود؟ این تناقص در رویکردها که از یکسوی فروش یکجای پروژه را پیشنهاد می کند و از سوی دیگر تکمیل آن را توسط شهرداری پیشنهاد می کند نشاندهنده سردرگمی و بلاتکلیفی پیشنهاد جناب شهردار است. بدین معنی که شهرداری همچنان درگیر تکمیل پروژه باشد و امکانات و توان شهرداری دوباره در خدمت تکمیل پروژه باشد که با توجه به نرخ تورم و گرانی مصالح و دستمزدها چیزی جز خسارت مضاعف برای شهر و شهرداری در پی نخواهد داشت.
جناب شهردار در بخشی از سخنان خود در قامت یک کارشناس ملک- زمین و ساختمان با افتخار ارزش تکمیلی این پروژه را 600 میلیارد تومان ارزیابی نموده است. یعنی اینکه اگر چند ده یا چند صد میلیارد دیگر برای تکمیل این پروژه صرف شود ارزش آن به 600 میلیارد تومان خواهد رسید که 200 میلیارد بدهی بانکی (سررسید امروز) را نیز باید از ارزش تکمیلی پروژه کسر نمود.
اگر در نظر بگیریم که ارزش زمین به طور متوسط در سراسر کشور (زمین های تجاری، مسکونی، کشاورزی و...) فقط از سال 90 تاکنون ده برابر شده است تصویری روشنتر از میزان ضرر و خسارت این پروژه بدست میاید. به عبارتی دیگر اگر شهرداری تنها به خرید زمین اقدام می نمود و هیچ تغییر کاربری و پروانه تجاری به مجموعه اضافه نمی نمود و هزینه پیمانکار و مشاور و .... را پرداخت نمی کرد امروز ارزش زمین این پروژه از قیمت تمام شده و تکمیلی این پروژه که شهردار محترم اعلام نمودند بیشتر بود.
60 میلیارد تومان هزینه اولیه پروژه برای خرید زمین و اجرای پروژه، میلیاردها تومان سود بانکی (هر ماه 900 میلیون تومان) پروانه تجاری برای چند صد واحد تجاری تفریحی- به خدمت گرفتن تمام توان مدیریتی، کارشناسی و اجرایی شهرداری و... بخشی از اقلام این پروژه هستند که به گفته جناب شهردار در صورت هزینه کرد چند صد میلیارد دیگر از جمله پرداخت 200 میلیارد بدهی بانکی ارزش آن به 600 میلیارد تومان خواهد رسید.
ظاهراً جناب شهردار و دوستان_ همراهان و صد البته شرکای شهرداری به خوبی دریافته اند که شانس چندانی در انتخابات آینده ندارند و پس از تشکیل شورای جدید اختیار تصمیم گیری از دست آنان خارج می شود. از این روی با توجه به زمان اندک باقی مانده قصد دارند با واگذاری کل پروژه در آینده نزدیک و تا پیش از انتخابات اختیار آن را از دست شهرداری خارج نمایند تا حداقل در ایام انتخابات عنوان "شورای و شهردار پروژه های نیمه تمام و ورشکسته" گریبانگیر شورای و شهردار محترم نباشد و سایه بدهی چند صد میلیاردی آنهم تنها در یک پروژه از شورای و شهردار محترم دور گردد.
اما عجیب تر از پیشنهاد خلاقانه جناب شهردار همراهی و همدلی تمامی اعضای شورای اسلامی محترم شهر دزفول با این درخواست نسنجیده و عجولانه است .
مریم مفتوح / پایگاه خبری صبح ملت