چاپ

نگاهی به نمایشنامه «رُزی واقعی»

نویسنده: موریس سنداک

ترجمه: سیمین غلامی انتخاب شده از کتاب، مجموعه نمایش نامه « تئاتر برای مخاطبان جوان»

انتشارات: نمایش

درباره نویسنده: سنداک نویسنده امریکایی است که به خاطر کتاب پرفروش «سفر به سرزمین وحشی ها» به شهرت رسید. سنداک که در پرونده خود جوایز معتبر کودک را همچون جایزه « هانس کریستین اندرسن» که به آن جایزه نوبل کوچک هم می گویند و جایزه « آستریدلیندگرن» را دارد به عنوان یکی از بزرگ ترین خالقان کتاب های تصویری برای کودکان در نیم قرن اخیر شناخته شده و علاوه بر آن برنامه‌های تلویزیونی بسیاری نیز برای کودکان ساخته و طراحی کرده است؛ در ایران هم آثارش ترجمه شده اند و ما در این نمایش نامه دید و دغدغه های فکری او را به دنیای کودک می بینیم.

رُزی شخصیت اصلی نمایش نامه است که در رویایش دنبال شهرت و ستاره شدن می گردد. او در خانه با دوستانش دست به بازی خیالی می زند. ساخت فیلمی که شهرت رزی را برای همه به نمایش می گذارد و در این فیلم است که لایه های پایین زندگی، مشکلات و فضای اجتماعی کودکان پیش روی مخاطب به تصویر کشیده می شود. البته در ابتدایِ این بازی کودکانه، برادر رزی « سوپ مرغ» گم می شود و در نهایت با پیدا شدنش نمایش به اتمام می رسد. رُزی واقعی نمایش نامه ای در یک پرده است که با محوریت تخیل در دنیای کودک نوشته شده. از نظر روان شناسی تخیل دریچه ای به دنیای کودک است که حالات عاطفی از جمله ترس،غم،شادی و... را نشان می دهد. از طرفی گاهی تخیل ورود فانتزی کودک به دنیای آرزوهایش هست. اشیا شکل می بازند و در زمانی سیال گونه وقوع هر اتفاقِِ غیر ممکن، امکان پذیر می شود. اما در اینجا، تخیل رزی در بستری از دنیای کاملا رئال و عادی زندگی او رخ می دهد. از صبح تا یک بعد از ظهر گرم. و ما به هیچ عنوان حوادث خارق العاده و مهیج را در طول نمایش نخواهیم دید. در کل اتفاقات در طبقه یک آپارتمان رخ می دهند و فضا کاملا رئال است. روند نمایش مسیری سرراست هست. بدون هیچ پیچ وخم خاصی. موضوع نمایش نامه رویا پردازی و شهرت طلبی رزی هست.موضوعی که برخلاف کودکان دیروزی که معمولا درگیر فضاهای خیالی و رمانتیک کودکانه بودند، اکثریت کودکان امروزی خود را درگیر دنیای بزرگسالان می کنند.پول، شهرت و... رزی دختری خیال پرداز است که برخلاف برادرش مایه دردسر است و مطلوب همه نیست. مادر: رزی،چرا دردسر درست می کنی؟ چرا نمی تونی مثل سوپ مرغ باشی؟ اون هیچ وقت درد سر درست نمی کنه( ص 276) یا جانی: مامانم می گه ما نباید با تو بازی کنیم چون تو ما رو از راه به در می کنی.( ص 292) همچنین رزی شخصیت اصلی نمایش بعنوان مهمترین عامل پیش برنده نمایش به خوبی توانسته با ایجاد بستر ساخت فیلم، طرح نمایش را با موفقیت به جلو ببرد؛ البته گم شدن برادر رزی هم محرک موفقی در گسترش این طرح بوده. شخصیت های فرعی دیگر که همان دوستان رزی هستند که هر کدام با مشخصه خود که نمود هر تیپ از شخصیت کودکان اطرافمان است نقش بازی می کنند مثل «پیر» پسر بچه ای بی تفاوت است که در مقابل والدین و اطرافیان فقط یک کلمه می گوید« به من چه!» و یا «تمساح» که مدام در تفکرش به چگونه مردن فکر می کند. حضور مادران که نقش مادران سنتی را ایفا نمی کنند

مادرکیتی: کیتی کدوم جهنمی هستی؟ مادرجانی: فایده نداره مادر رزی: اگه بچه ی منو پیدا کردی، قلم پای اونو هم خرد کن.(ص 302)

و در این نمایش که معمولا بی زار از اشتباهات و شیطنت کودکان هستند و همین عامل ترس باعث پیش رفتن طرح و جستجوی کودکان برای برادر رزی هست. و نهایت رزی آن شخصیت واقعی که خانواده و دوستان می بینند نیست. او خود واقعی اش را در تخیل و دنیای آرمانیش جستجو می کند و این تخیل حتی فراتر از خیال پردازی کودکانه ی دوستانش هست. بطوری که حتی او در خیالاتش با عوامل و تهیه کننده صحبت می کند تا این فیلم به سرانجام برسد در صورتی که دوستانش این تخیل را نمی بینند. کیتی: داری با کی حرف می زنی رزی؟ رزی: تهیه کننده. پیر: تهیه کننده؟ کدوم تهیه کننده؟ اینجا که تهیه کننده ای نیست(ص 307)

البته آنچه این نمایش نامه را قابل تامل می کند دید نویسنده به دنیای خاص کودک است. اگر به کلید واژه ی اصلی نمایش نامه نگاه کنیم در « مرگ» حرکت می کند. کیتی: هی، رزی امروز قراره چی کار کنیم؟ می تونیم یه کم بازی کنیم. پیر: چرا مُردن بازی نمی کنید؟ بخش هایی از دیالوگ های شروع نمایش نامه است که از همان ابتدا تکلیف خواننده را در محتوا مشخص می کند. البته ما آثار زیادی در رابطه با چگونگی رویارویی کودکان با مرگِ عزیزان داریم که شیوه های مقابله با این واقعه غیر قابل انکار هم برای او مطرح می گردد و راه کار برای رویارویی با آن هم داده می شود؛ اما در این نمایش نامه شخصیت های کودکمان هستند که خود ایده مرگ را در ذهن می پرورانند. آن را بال و پر می دهند و شیوه های مختلف «چگونه مردن» برادر رزی را بیان می کنند. می توان گفت، محوریت و شالوده این نمایش بر پایه وحشت و البته مرگ است. برادر رزی گم می شود و انواع مردن ها برای او گفته می شود. تمساح: ... اونو انداخته بود توی باتلاقی که تمساح های فلوریدایی توش بودن و اونا هم بچه رو خوردن.( ص296)

یا

پیر: شاید هم اینجاست.هی رزی، برادرت اینجا زنده به گور نشده؟ ( ص 296) از طرفی وحشت موجود در نمایش نامه با کارهای دیگر سنداک هم خوانی دارد.گویا او علاقه خاصی در به تصویر کشیدن دنیای فانتزی و کابوس وار کودکان دارد. همچنین با توجه به طنزی که در این نمایش دیده می شود یک جورایی می شود آن را یک گروتسک کودکانه به حساب آورد. هر چند از این دست خشونت ها در این نمایش نامه به وفور دیده می شود که شاید در فرهنگ غرب طبیعی باشد اما در فرهنگ غنی ما، آن هم دنیای رنگارنگ نوجوانان که به مرحله بلوغ رسیده اند و مُدام با فوران احساسات دست و پنجه نرم می کنند همخوانی نداشته و قابل تامل می باشد. قطعا این‌نمایش با خلق همچین صحنه هایی برای اجرا در کشور نیاز به بازنویسی دوباره دارد.

نویسنده: راضیه مقدم- اختصاصی صبح ملت نیوز